Το πρόβλημα: Ο φαύλος κύκλος της συλλογικής τιμωρίας
Δεκαπέντε χρόνια μετά τη χρεοκοπία, ο Έλληνας πολίτης παραμένει στο επίκεντρο μιας διαρκούς κρίσης. Μισθωτοί, αγρότες, άνεργοι, δημόσιοι υπάλληλοι – όλοι βρίσκονται αντιμέτωποι με μια επαναλαμβανόμενη υπόσχεση «ανάταξης» που δεν εκπληρώθηκε ποτέ. Η καθημερινότητα σημαδεύεται από μέτρα λιτότητας, φορολογική πίεση, περικοπές, ενώ το κύριο αφήγημα είναι η διάσωση των θεσμών, κυρίως των τραπεζών, αντί για την προστασία των πολιτών.
Η αιτία: Διαχρονικά σκάνδαλα και ανεπαρκείς μηχανισμοί ελέγχου
Στο επίκεντρο των πρόσφατων εξελίξεων βρίσκεται ο ΟΠΕΚΕΠΕ, με τις αποκαλύψεις για σκάνδαλα και διασπάθιση ευρωπαϊκών κονδυλίων να πυροδοτούν την ανησυχία της κοινωνίας. Οι φήμες επιμένουν ότι ακολουθεί ο επόμενος μεγάλος έλεγχος στο Ταμείο Ανάκαμψης, με τις πρώτες ενδείξεις να προϊδεάζουν για υπόθεση ακόμη σοβαρότερη από αυτή του ΟΠΕΚΕΠΕ. Η αργοπορία των ελέγχων και η διαρκής παρουσία της διαφθοράς αποτυπώνουν ένα πολιτικό σύστημα που αποτυγχάνει να προστατεύσει το δημόσιο συμφέρον.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση εμφανίζεται αυστηρή στους ελέγχους, αλλά συχνά με μεγάλη καθυστέρηση, όταν τα κεφάλαια έχουν ήδη διοχετευθεί ή χαθεί. Στο προσκήνιο και η Ρουμάνα εισαγγελέας Κοβέσι, που αποκαλύπτει τις διαδρομές των κονδυλίων και τα κενά στον έλεγχο, χωρίς όμως να εξασφαλίζεται η λογοδοσία όσων πραγματικά ευθύνονται.
Οι συνέπειες: Το βάρος στους αδύναμους
Το αποτέλεσμα είναι γνωστό, συλλογική τιμωρία. Τα σκάνδαλα και η κακοδιαχείριση διαπράττονται από λίγους, αλλά τις συνέπειες επωμίζονται οι πολλοί. Η Ε.Ε. απειλεί με περικοπές στις επιδοτήσεις και επιστροφή χρημάτων, μέτρο που πλήττει άμεσα τους συνεπείς αγρότες, κτηνοτρόφους, μικρομεσαίους και κάθε νοικοκυριό. Οι πραγματικά υπεύθυνοι σπάνια λογοδοτούν ουσιαστικά, ενώ οι κοινωνικές αντοχές εξαντλούνται.
Ανάλυση: Γιατί επαναλαμβάνεται το φαινόμενο;
Η απογοήτευση του Έλληνα πολίτη εδράζεται όχι μόνο στην οικονομική απώλεια, αλλά και στο αίσθημα αδικίας: «Θα πληρώσουμε και πάλι για τους δικούς μας κλέφτες και για την αδράνεια των Ευρωπαίων». Η συλλογική τιμωρία γίνεται δομικό στοιχείο της διακυβέρνησης, με τις αγορές, τους ελεγκτικούς θεσμούς και το πολιτικό προσωπικό να αδυνατούν (ή να μην επιθυμούν) να προστατεύσουν τον αδύναμο.
Η δομή του προβλήματος δεν αλλάζει, χρήματα ρέουν χωρίς αυστηρό έλεγχο, οι ευθύνες διαχέονται, τα μέτρα παίρνονται αργά, και η κοινωνία ζητά απαντήσεις για τη διαρκή αυτή ασυμμετρία.
Το ερώτημα: Υπάρχει λύση;
Μπορεί να αλλάξει ο φαύλος κύκλος της συλλογικής τιμωρίας; Ποιος θα προστατεύσει πραγματικά τον απλό πολίτη από τα λάθη, τις παραλείψεις και τα σφάλματα διοίκησης και ελέγχου; Η απουσία εμπιστοσύνης στους θεσμούς παραμένει κεντρικό ζήτημα, όσο οι ευθύνες παραμένουν ατιμώρητες και οι συνέπειες βαραίνουν τους αδύναμους, το ερώτημα αυτό θα επιστρέφει με μεγαλύτερη οξύτητα σε κάθε νέα κρίση – εθνική ή ευρωπαϊκή.
Η απάντηση απαιτεί ριζική μεταρρύθμιση της λογοδοσίας και ουσιαστική προστασία της κοινωνίας, όχι απλώς οικονομικές διορθώσεις και αργοπορημένες κυρώσεις. Μέχρι τότε, ο Έλληνας πολίτης καλείται να πληρώσει ξανά το τίμημα για επιλογές και σφάλματα που ποτέ δεν ήταν δικά του.
