Μια ενδιαφέρουσα μελέτη του Θεοδ. Νημά
Στον ο 42ο τόμο (2022) του επιστημονικού περιοδικού συγγράμματος «ΤΡΙΚΑΛΙΝΑ», που εκδόθηκε προσφάτως από τον Φιλολογικό, Ιστορικό, Λογοτεχνικό Σύνδεσμο (Φ.Ι.ΛΟ.Σ.) Τρικάλων, μεταξύ άλλων εγκύρων μελετών για την περιοχή Τρικάλων που περιλαμβάνονται σ’ αυτόν, δημοσιεύεται και μια ενδιαφέρουσα εκτενέστατη μελέτη του φιλολόγου – ιστορικού Θεοδώρου Νημά με τίτλο «H οθωμανική απογραφή του 1454/55 στα Παλαιοχώρια (16 Οικισμούς) της Πίνδου στα ΝΔ του Ν. Τρικάλων: Πληθυσμός, παραγωγή, φόροι, ονόματα κατοίκων» (σελ. 69-112). Η μελέτη αυτή έρχεται ως συνέχεια άλλων προηγουμένων του Θ. Νημά για την εν λόγω σημαντική απογραφή. Τέσσερις ανάλογες μελέτες του είναι υπό δημοσίευση.
Ειδικότερα στην εν λόγω μελέτη εξετάζεται το περιεχόμενο της οθωμανικής απογραφής του 1454/55 (δηλ. πριν από 568 χρόνια) σε δεκαέξι χωριά (οικισμούς) του Νομού Τρικάλων που βρίσκονται στο νοτιοδυτικό τμήμα του Νομού Τρικάλων. Πρόκειται για τα χωριά (οικισμούς): Βαθύρεμα, Βάκαρι, Βαλκάνο, Βαρδάρι (Παράμερο), Βιτσίστα (Μεσοχώρα), Γκαβαλιώρα (Γλίστρα), Γκολφάρι, Γρεβενοσέλι (Νεράιδα), Καπρόι (Κορυφή), Κορνέσι (Μοσχόφυτο), Μπούκουρο (Αρματολικό), Μυρόκοβο (Μυρόφυλλο), Πασχαλιόρι (σήμ. διαλυμένο), Παχτούρι, Πλόπι (Νέα Πεύκη) και Σκλήβαινο (Λαφίνα). Τα στοιχεία αντλήθηκαν από σχετική τουρκική έκδοση και δίδονται μεταφρασμένα και σχολιασμένα στα ελληνικά.
Από την μελέτη αυτή διαπιστώνεται το ενδιαφέρον των Οθωμανών κατακτητών να καταγράψουν αφ’ ενός μεν τον παραγωγικό πληθυσμό των εν λόγω οικισμών, αφ’ ετέρου δε και τα παραγόμενα σ’ αυτούς προϊόντα με το ποσόν των αναλογούντων φόρων. το ίδιο βεβαίως έκαναν για όλες τις κατακτημένες από αυτούς περιοχές.
Μέσα από αυτές τις αναλυτικές καταγραφές πληροφορούμαστε: τον αριθμό και τα ονόματα των Ελλήνων κατοίκων των εν λόγω δεκαέξι (16) χωριών (οικισμών), τα εκτρεφόμενα ζώα, ήτοι αιγοπρόβατα (σε όλους τους οικισμούς), χοίρους (σε 9 οικ.), αλλά και μελίσσια (σε 14 οικ.), τα παραγόμενα τότε σ’ αυτούς γεωργικά προϊόντα, ήτοι σιτάρι (σε 11 οικ.), κριθάρι (σε 11 οικ.), δημητριακά αορίστως, προφανώς σιτάρι και κριθάρι σε μικρές ποσότητες (σε 4 οικ.), κάνναβη (σε 2 οικ., σε Βαρδάρι και Γκαβαλιώρα), λινάρι (σε 7 οικ.), μποστανικά/κηπευτικά (σε 5 οικ.), βίκο-κουκιά (σε 1 οικ., Βαθύρεμα), κεράσια (σε 1 οικ., Βιτσίστα) και καρύδια (σε 8 οικ.).
Καλλιεργούσαν επίσης αμπέλια και παρήγαγαν κρασί μόνον δύο (2) από τα δεκαέξι χωριά, ήτοι το Βαθύρεμα και η Βιτσίστα. Νερόμυλοι λειτουργούσαν στο Βαθύρεμα και στη Βιτσίστα.
Παρατηρούμε ακόμα ότι είχε επιβληθεί και ένας ειδικός «φόρος εγκλημάτων και γάμων», ο οποίος επιβάλλεται με ενιαία φορολογία. Τον φόρο αυτόν κατέβαλλαν τα χωριά: Βαθύρεμα, Βάκαρι, Βαλκάνο, Βαρδάρι, Βιτσίστα, Μπούκουρο, Πασχαλιόρι και Πλόπι, ενώ τα υπόλοιπα εξαιρούνταν.
Επίσης υπήρχε και η σπέντζα, η οποία ήταν χρηματικός φόρος που εισέπρατταν οι σπαχήδες από τους εγκατεστημένους στα φέουδά τους Χριστιανούς χωρικούς και ο οποίος ήταν ανάλογος με την έκταση και την ποιότητα του καλλιεργούμενου εδάφους αλλά και την οικογενειακή κατάσταση του φορολογουμένου. Τον μεγαλύτερο φόρο της σπέντζας, πάνω από 1.000 άσπρα, πλήρωναν: το Βαθύρεμα (1.774 άσπρα), το Πλόπι (1.268 άσπρα), το Πασχαλιόρι (1.087 άσπρα), το Βαλκάνο (993 άσπρα), η Βιτσίστα (984 άσπρα) και το Μυρόκοβο (880 άσπρα).
Ως προς τον πληθυσμό των αναφερομένων οικισμών, όπως αυτός συνάγεται από τον αριθμό των φορολογουμένων στον καθένα από αυτούς, διαπιστώνουμε ότι, σε σύγκριση με τον σημερινό πληθυσμό τους, αλλά και από το 1881 και εξής, έχουν σημειωθεί σημαντικές αυξομειώσεις, ενώ ο ένας (1) από τους δεκαέξι (16) οικισμούς, το Πασχαλιόρι, δεν υφίσταται πλέον.
Το 1454/55 η Βιτσίστα (σημ. Μεσοχώρα) προηγείται όλων των υπολοίπων χωριών (108 φορολογούμενοι), στη δεύτερη θέση είναι το Βαθύρεμα με 81 φορολ., στην τρίτη το Πασχαλιόρι (διαλυμένος οικισμός σήμερα) με 60 φορολ., στην 4η το Πλόπι (σημ. Νέα Πεύκη) με 59 φορολ., και ακολουθούν: 5ο το Μυρόκοβο (σημ. Μυρόφυλλο) με 49 φορολ., 6ο το Βαλκάνο με 47 φορολ., 7ο το Κορνέσι (σημ. Μοσχόφυτο) με 35 φορολ., 8ο το Βάκαρι με 28 φορολ., 9ο το Βαρδάρι (σημ. Παράμερο) με 26 φορολ., 10ο το Μπούκουρο (σημ. Αρματολικό) με 25 φορολ., στην 11η θέση είναι η Γκαβαλιώρα (σημ. Γλίστρα) και το Γρεβενοσέλι (σημ. Νεράιδα) με 15 φορολ. το καθένα, στην 13η θέση το Γκολφάρι με 12 φορολ., στην 14η το Παχτούρι με 11 φορολ., στην 15η το Σκλήβαινο (σημ. Λαφίνα) με 9 φορολ., και στην 16η (τελευταία) θέση το Καπρόι (σημ. Κορυφή) με 8 φορολ.
Στις τελευταίες απογραφές (1971 κ.ε.) όλοι οι οικισμοί παρουσιάζουν σημαντική μείωση πληθυσμού, ενώ το Πασχαλιόρι είναι ακατοίκητο (το 1928 είχε 6 κατοίκους και έκτοτε δε δεν αναφέρεται στις απογραφές).
