Ο γιατρός Σωτήρης Τόγελος, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα ενός απλού, καθημερινού ανθρώπου, που το πάθος και ο σεβασμός για την Τέχνη του, φωτίζει τον δρόμο της ζωής του, από μικρό παιδί, ακόμα.
Γιός του μικροπωλητή στα Τρίκαλα και παραδοσιακού οργανοπαίχτη από το Γαρδίκι Ασπροποτάμου, Βασίλη Τόγελου και της Γιαννούλας Τόγελου. Γεννημένος το 1935 στον Πειραιά – όταν η οικογένεια βρέθηκε εκεί αναζητώντας μια καλύτερη μοίρα – μυήθηκε από τον πατέρα του στην παραδοσιακή μουσική. Μετά σπούδασε γιατρός. Πνεύμα ανήσυχο και δημιουργικό, από την εποχή που έκανε το αγροτικό του, άρχισε την έρευνα και συλλογή δίσκων παραδοσιακής μουσικής των αρχών του 20ου αιώνα, και προέβη σε ηχογράφηση εκατοντάδων παραδοσιακών ακουσμάτων, σε γνήσια ντοπιολαλιά, με πηγαίους, αυθόρμητους, γνήσιους ήχους και ηχοχρώματα.
- Η ξαναγέννηση της Μαρουσιάνας και οι δηλώσεις του Σ. Τόγελου στο trikalanewς.gr
Κάποια στιγμή, κάπου εκεί στις αρχές της δεκαετίας του 1980, όταν οι άλλοι αρχίζουν να καταπιάνονται με το «μοντέρνο» που γεννιέται στην Ελλάδα ως μόδα, ο Σωτήρης Τόγελος βρέθηκε μπροστά στο πεπρωμένο του.
Ένα τραγούδι με ένα όνομα ιερό, της ίδιας της Παναγίας! Και γίνεται το ιερό του, αντίκρισμα της άδολης ματιάς του όλα τα προηγούμενα χρόνια που είχε ζήσει μέχρι τότε.
Η Μαρία, η Μαριώ, η Μαρούσκα, η Μαρουσώ, η Μαρουσιάνα, στα βλάχικα! Τραγούδι ιστορικό, τραγούδι σκωπτικό. Τραγούδι της αγάπης.
Τραγούδι που γλίτωσε από την λησμονιά, γιατί ο Σωτήρης Τόγελος του έδωσε την πρέπουσα σημασία. Κι έτσι έφτασε να ακούγεται και σήμερα, στον 21ο αιώνα. Το έχουν τραγουδήσει, εκτός από τον Σωτήρη Τόγελο, τον «πατέρα» του, πολλοί ερμηνευτές παραδοσιακής μουσικής και εκτός Θεσσαλίας.
«Πέντε μήνους έξι αδράχτια, πότε τα΄γνεσες Μαρουσιάνα μ’ , κι άλλους πέντε δυο κουβάρια, πότε τάμασες, Μαρουσιάνα μ΄»
Μιλώντας στο trikalanews.gr για την Μαρουσιάνα του, ο Σωτήρης Τόγελος, στα 83 του χρόνια, λέει:
«Το τραγούδι το έμαθα από τους προγόνους μου, τον πατέρα και τον παππού μου που το τραγουδούσαν χωρίς μουσικά όργανα στο Γαρδίκι Ασπροποτάμου.
Το τραγούδησα για πρώτη φορά την δεκαετία του ΄80 στην ΕΡΤ1, το κατέγραψα στην Α.Ε.Π.Ι και το τύπωσα σε δίσκο 33 στροφών μαζί με άλλα παραδοσιακά τραγούδια με τον τίτλο «Μαρουσιάνα».
Αργότερα ανακάλυψα ότι υπήρχε ένας δίσκος 78 στροφών, ηχογραφημένος το 1936. Ο ίδιος ο μεγάλος Νίκος Καρακώστας παίζει κλαρίνο και τραγουδάει η Ρίτα Αμπατζή. Ανατύπωση της ηχογράφησης ανήκει σήμερα στην προσωπική μου συλλογή την οποία θέλω εδώ και χρόνια να δωρίσω στο Δήμο Τρικκαίων για να δημιουργήσει Μουσείο Παραδοσιακού Τραγουδιού.
Το τραγούδι σε αυτό τον δίσκο είναι διαφορετικό από το Ασπροποταμίτικο άκουσμα και στη μουσική και στα λόγια. Ο παραδοσιακός βιολιστής, ο αείμνηστος Νίκος Μπιτέλης. μου είχε πει ότι το ήξερε και σαν τραπεζιάτικο, τραγούδι, δηλαδή τραγούδι της τάβλας, του τραπεζιού κι όχι χορευτικό.
Το τραγούδι όπως το γνωρίζουμε σήμερα, είναι μια παραλλαγή χωρίς να γνωρίζουμε την πρώτη, αρχική του, εκτέλεση».
- Η Μαρουσιάνα και η βράβευση του Σωτήρη Τόγελου
Έχει τιμηθεί και βραβευτεί δεκάδες φορές για το σύνολο του έργου του, ο Σωτήρης Τόγελος.
Βραβεύτηκε και χθες από την Ομάδα Γυναικών Γαρδικίου, η οποία πήρε το όνομα του τραγουδιού που έσωσε από τη λήθη.
Συγκινημένος, πάντα ουσιαστικός – δεν ανοίγει ποτέ το στόμα του να πει ασήμαντα πράγματα ο Κύριος Σωτήρης Τόγελος – και με την ταπεινότητα που τον διακρίνει, είπε χθες μετά την βράβευσή του, μπροστά σε δεκάδες γυναίκες όλων των ηλικιών:
«Σας ευχαριστώ για την τιμή που μου κάνετε. Θέλω πολύ να πω αυτή την στιγμή, τα ονόματα όσων παραδοσιακών οργανοπαιχτών δεν υπάρχουν πια στη ζωή, αλλά από αυτούς πήρα τα πρώτα μου ακούσματα. Αυτοί οι καλλιτέχνες μας βάφτισαν, μας πάντρεψαν, μας χόρεψαν, μας γλέντησαν και αυτοί είναι:
Μπανιάκας Χρήστος, κλαρίνο
Βλαχαγγέλης Δημοσθένης, τραγούδι, λαούτο
Βούκιας Γεώργιος, κλαρίνο
Ζυγοβίνας Χρήστος, λαούτο, τραγούδι
Σγούρος Σωτήρης, κλαρίνο, τραγούδι
Τόγελος Βασίλης, βιολί, τραγούδι»
Στην χαρά του, λοιπόν, φαίνεται ο άνθρωπος! Και ο Κύριος Σωτήρης Τόγελος, στη χαρά του θυμήθηκε τους απόντες μα πάντα παρόντες Ασπροποταμίτες οργανοπαίχτες!
Είναι μετά να μην υποκλιθεί κανείς στη μεγαλοσύνη αυτού του ανθρώπου και καλλιτέχνη;
Είναι να μην πει: Σε ευχαριστούμε Υπέροχε Κύριε Σωτήρη Τόγελε για την Μαρουσιάνα που μας χάρισες, για όλα όσα έχεις διδάξει με το ήθος σου, για όλα όσα μας έχεις δώσει μέσα από την Τέχνη σου.
