Ένα κείμενο -κλειδί για την ιστορία του Αιγαίου τον 3ο αι. π.Χ., το περίφημο ψήφισμα της Νικουριάς (IG XII 7, 506), επανεντοπίστηκε πρόσφατα στην Αμοργό. Η επιγραφή είχε ανακαλυφθεί το 1893 στην εκκλησία της Παναγιάς στο νησάκι Νικουριά απέναντι από την Αιγιάλη της Αμοργού, μεταφέρθηκε τότε προσωρινά σε γειτονικό στάβλο όπου ως το 1908 τουλάχιστον ήταν ορατή, αλλά στην πορεία των χρόνων χάθηκε. Το κείμενό της γνωρίζουμε από τη δημοσίευσή της.
Στο ψήφισμα μνημονεύεται η απόφαση του Κοινού των νησιωτών, πολιτικής ενώσεως που συνέστησαν οι Πτολεμαίοι, να συμμετέχουν με επίσημους αντιπροσώπους στη γιορτή και τους αγώνες που διοργάνωσε ο Πτολεμαίος Β´ στην Αλεξάνδρεια στη μνήμη του θεοποιημένου πατέρα του Πτολεμαίου Α´ του Σωτήρος. Αντίγραφο του ψηφίσματος στήθηκε στον βωμό του Πτολεμαίου Α´ στη Δήλο, έδρα του Κοινού, ενώ υπήρξε πρόβλεψη να στηθούν και άλλα σε όλες τις πόλεις που το υπερψήφισαν, μεταξύ των οποίων ήταν και μία από τις πόλεις της Αμοργού.
Το ψήφισμα της Νικουριάς κατέχει κεντρική θέση στην επιστημονική έρευνα, διότι παρέχει στοιχεία σχετικά με τoν συσχετισμό δυνάμεων στο Αιγαίο στο α΄ μισό του 3ου αι. π.Χ. και συγκεκριμένα την μετάβαση από τον έλεγχο των Μακεδόνων σε εκείνον των Πτολεμαίων. Σύμφωνα με την επικρατέστερη άποψη, η επιγραφή χρονολογείται στο διάστημα 280-278 π.Χ. ή στα πρώτα χρόνια της δεύτερης δεκαετίας του 3ου αι. π.Χ.
Δεκάδες Ελλήνων και ξένων ερευνητών καθώς και αρχαιολόγων της Αρχαιολογικής Υπηρεσίας είχαν στο παρελθόν αναζητήσει το σημαντικό αυτό ψήφισμα. Τελευταία, τελειόφοιτος φοιτητής αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών αμοργινής καταγωγής, ο Στέλιος Περάκης και ο Γερμανός αρχαιολόγος Ν.N. Fischer, μετά από υπόδειξη εντοπίων, επανεντόπισαν την επιγραφή, εντοιχισμένη σε πρόσφατα επισκευασμένη κατοικία στο χωριό Θολάρια, καθώς παρέμεινε ανεπίχριστη. Αξίζει να σημειωθεί ότι η κατοικία αυτή ανήκε παλαιότερα στον Σταμάτη Γρίσπο, βοσκό στη Νικουριά.
Η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων ευχαριστεί όσους συνέβαλαν στον επανεντοπισμό της επιγραφής και την ενημέρωση της Υπηρεσίας, έχει δε δρομολογήσει την αποτοίχιση, μεταφορά και έκθεσή της στην αρχαιολογική Συλλογή Αμοργού.
