Αθανάσιος Γ. Δημητρίου
MSc Θεολογίας – Αστυνομικός
Πρόεδρος Σωματείου Ιεροψαλτών Ν. Τρικάλων
Η 25η Μαρτίου, ημέρα του Ευαγγελισμού, είχε οριστεί ως ημέρα έναρξης της Ελληνικής Επανάστασης, ενάντια στον τουρκικό ζυγό, από τον αρχηγό της Φιλικής Εταιρείας Αλέξανδρο Υψηλάντη. Η ημερομηνία αυτή θεωρήθηκε ως σημείο αναφοράς από τις πρώτες ήδη ημέρες της Επανάστασης, και μάλιστα ως έναρξη ειδικής χρονολόγησης, ακόμα και σε περιοχές που είχαν επαναστατήσει νωρίτερα.
Το 1822, η προσωρινή κυβέρνηση που είχε την έδρα της στην Κόρινθο, αποφάσισε να εορταστεί η επέτειος της Επανάστασης μαζί με το Πάσχα (2 Απριλίου, παλ. ημ.). Ο εορτασμός έγινε στην Κόρινθο με στρατιωτική πομπή, πανηγυρική δοξολογία και κανονιοβολισμούς, όπως περιγράφει ο Γερμανός εθελοντής Striebeck που την παρακολούθησε.
«Η κυβέρνηση αποφάσισε να συνδέσει την Ανάσταση με την επέτειο της εθνικής ανεξαρτησίας. Με το πρώτο χτύπημα της καμπάνας, που μόλις είχαν κρεμάσει στο μικρό καμπαναριό αντικαθιστώντας το ξύλινο σήμαντρο, συγκεντρώθηκαν χίλιοι περίπου άντρες μπροστά στην κατοικία του Μαυροκορδάτου. … Πλάι στο Μαυροκορδάτο, στην αίθουσα των συνεδριάσεων, βρισκόταν κιόλας ο Υψηλάντης … και όλοι οι υπουργοί και γερουσιαστές. Αμέσως μετά σχηματίστηκε η πομπή.
Πεντακόσιοι άνδρες του ελληνικού πεζικού μπροστά – μαζί τους και οι ένοπλοι εθελοντές του εξωτερικού – ύστερα ο πρίγκιπας Μαυροκορδάτος ανάμεσα στο ιερατείο, οι γερουσιαστές και οι υπουργοί. Την πομπή έκλειναν άλλοι 500 στρατιώτες. Η θεία λειτουργία έγινε από ανωτάτους κληρικούς. Ύστερα μίλησε στο λαό ο αρχιεπίσκοπος, τον εμψύχωσε στο δύσκολο αγώνα του και τον ευλόγησε. Ακολούθησε πανηγυρική δοξολογία ενώ βροντούσαν τα κανόνια που φέραμε από την Τριπολιτσά. …»
Σύμφωνα με τους Δ. Φωτιάδη, Β. Ζέρβα, αλλά και άλλους, ως εθνική γιορτή πριν το 1838 θεωρούνταν η 1η Ιανουαρίου, ημερομηνία κατά την οποία ψηφίστηκε από την 1η Εθνοσυνέλευση της Νεας Επιδαύρου, το 1ο Ελληνικό «Σύνταγμα», ή αλλιώς «Προσωρινό Πολίτευμα. Πιστεύεται λοιπόν πως η αλλαγή της ημερομηνίας «η εθνική γιορτή έχανε τον πολιτικό και επαναστατικό χαρακτήρα και έπαιρνε θρησκευτική απόχρωση» με ό,τι συνεπαγόταν κάτι τέτοιο για τις διεκδικήσεις περί δημοκρατικότητας και συντάγματος
Η ιστορικός Χρ. Κουλούρη που ερεύνησε τους εορτασμούς τύπου εθνικής εορτής από το 1834 και μετά, δεν περιλαμβάνει σ’ αυτές την 1η Ιανουαρίου αλλά έξι ημερομηνίες σχετιζόμενες με τη βασιλική οικογένεια. Κυριότερη εορτή πριν την καθιέρωση της 25 Μαρτίου ήταν η 25 Ιανουαρίου, επέτειος την αποβίβαση του Όθωνα στη Ναύπλιο (1833).
Ο εορτασμός σε αυτή την ημέρα καθιερώθηκε δέκα χρόνια μετά την ίδρυση του ελληνικού κράτους, το 1838 με το Βασιλικό Διάταγμα 980 / 15(27)-3-1838 από το Βασιλιά Όθωνα, ο οποίος όρισε την 25η Μαρτίου ως ημέρα εορτασμού και μνήμης της έναρξης της ελληνικής επανάστασης..Τα πρώτα χρόνια, οι εορτασμοί ήταν λιγότερο εντυπωσιακοί απ’ ό,τι γνωρίζουμε σήμερα. Οι εκδηλώσεις αφορούσαν κατά κύριο λόγο, τη δοξολογία στη Μητρόπολη, όπου παρίστατο ο Βασιλιάς.
Μέρος του λιτού τελετουργικού ήταν και οι κανονιοβολισμοί. Έως το 1875 ο στρατός βρισκόταν παρατεταγμένος κατά μήκος της διαδρομής της βασιλικής πομπής από τα ανάκτορα προς την εκκλησία και αντίστροφα. Το 1875 πραγματοποιήθηκε για πρώτη φορά παρέλαση του στρατού μπροστά από τα ανάκτορα, πρακτική τρέχουσα από τα μέσα του αιώνα σε δημόσιες γιορτές στη Γαλλία και τα γερμανικά κράτη. Την επόμενη χρονιά, αν και δεν πραγματοποιήθηκε στρατιωτική παρέλαση εξαιτίας βροχής, δίπλα στο στρατό παρατάχθηκε και μία πανεπιστημιακή φάλαγγα.
Η πρωιμότερη αναφορά για μαθητική παρέλαση εντοπίζεται το 1899.Τα σχολεία είχαν παραταχθεί και κατά τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου του 1924, όταν ανακηρύχθηκε η Δημοκρατία. Τα επόμενα χρόνια την παρέλαση του στρατού πλαισίωναν και πρόσκοποι και μαθητές στρατιωτικών σχολών. Το 1932 τα σχολεία της Αθήνας παρέλασαν μπροστά από επισήμους στο μνημείο του Άγνωστου Στρατιώτη μαζί με τους προσκόπους, τη «φρουρά της πόλης» και τις «εθνικιστικές οργανώσεις».
Από το 1936 η μαθητική παρέλαση, που έγινε μπροστά από το βασιλιά Γεώργιο και τον πρωθυπουργό Μεταξά, έλαβε επίσημο χαρακτήρα. Την περίοδο της δικτατορίας του Μεταξά οι παρελάσεις μαθητών και φαλαγγιτών (μελών της ΕΟΝ) προσέλαβαν μεγάλη σημασία και συνδέθηκαν με τη στρατιωτική παρέλαση. Η πρακτική των μαθητικών παρελάσεων εξακολούθησε κατά την εμφυλιοπολεμική περίοδο και έπειτα έως και μετά τη μεταπολίτευση. Σε διάφορες επαρχιακές πόλεις συμμετέχουν και τοπικές ανώτερες και ανώτατες σχολές, όπως π.χ. στην Κέρκυρα και την Πάτρα Μέχρι την δεκαετία 1980) συμμετείχαν τα πανεπιστήμια και στην παρέλαση της Αθήνας.
Αξίζει να σημειωθεί ότι καθ’ όλη τη διάρκεια της «ζωής» του ελληνικού κράτους, οι εορτασμοί της εθνικής επετείου πραγματοποιούνταν κανονικά, αγνοώντας καταστροφές, πολέμους και εμφυλίους.
Είναι χαρακτηριστικό ότι η παρέλαση της 25ης Μαρτίου έλαβε κανονικά χώρα τόσο κατά την περίοδο της γερμανικής κατοχής, όσο και κατά την περίοδο του εμφυλίου πολέμου.
Το 2021 συμπληρώνονται 200 χρόνια από την έναρξη της ελληνικής επανάστασης, μία ιστορική στιγμή για όλο τον ελληνισμό.
Τα μηνύματα της εθνικής επετείου όπως αγώνας για ισότητα, ελευθερία και αδελφοσύνη, είναι πάντα εξαιρετικά επίκαιρα. Το σημαντικότερο όμως θα ήταν η πολιτεία να ανοίξει έναν διάλογο, ο οποίος θα ξεκινάει από τα προβλήματα του σήμερα και θα φθάνει έως το 1821, ώστε να καταλάβουμε τις αναλογίες του τότε και του σήμερα, γιατί η ιστορία δεν πρέπει να είναι μουσείο.
