Οι δημοτικές εκλογές του 1951 και τα επακόλουθα της έμμεσης εκλογής Δημάρχου Τρικκαίων
Άρθρο της Μαρούλας Κλιάφα
Στα μέσα Φεβρουαρίου 1951, η Κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι οι πρώτες μεταπολεμικές δημοτικές εκλογές θα διεξαχθούν στις 15 Απριλίου και ότι οι Δήμαρχοι δεν θα εκλέγονται απευθείας από τον λαό αλλά από τους εκλεγμένους δημοτικούς συμβούλους.
Δυο εβδομάδες αργότερα, θα αρχίσουν οι ζυμώσεις. Ενδιαφέρον για τη θέση του Δημάρχου έδειχναν οι Στέφανος Παλλαντζάς, Χαρίλαος Παπαθανασίου, Μιχάλης Χατζηγάκης, Ηρακλής Ρέτος και Βασίλειος Παπαζήσης. Όταν όμως οι υποψήφιοι Δήμαρχοι θα επιχειρήσουν να καταρτίσουν τα ψηφοδέλτιά τους, θα βρουν δυσκολίες. Είναι αμφίβολον αν βρεθούν 180 συμπολίται κύρους και περιωπής διά να μετάσχουν των ψηφοδελτίων, έγραφε η «Αναγέννησις».(15-3-1951)
Στο μεταξύ διαδόθηκε, ότι μια κίνηση πολιτών επιδίωκε τον καταρτισμό ενός υπερκομματικού συνδυασμού. Πράγματι, στα μέσα Μαρτίου, συγκεντρώθηκαν, στο καφενείο Παπαδήμα, πάνω από ογδόντα Tρικαλινοί και αντάλλαξαν γνώμες για τις επικείμενες δημοτικές εκλογές. Οι παρευρισκόμενοι συμφώνησαν να καταρτιστεί ένα υπερκομματικό ψηφοδέλτιο από 36 υπερκομματικούς πολίτες, οι οποίοι θα έχουν ως μοναδικό στόχο την εξυπηρέτηση του τόπου και των συμφερόντων του. Ορίστηκε μάλιστα και μια 15 μελής επιτροπή, η οποία ανέλαβε να καταρτίσει έναν κατάλογο από εκατό Τρικαλινούς, μεταξύ των οποίων θα ήταν και 5-10 πολίτες κατάλληλοι για το αξίωμα του Δημάρχου.
Τις επόμενες ημέρες, οι συμμετέχοντες σε μια υποεπιτροπή της κίνησης πολιτών, Ιωάννης Μάτης, Μιχάλης Δερπανόπουλος, Ιωάννης Θεοδοσόπουλος, Χρίστος Καλαμπαλίκης και Μίμης Καμπελής, αφού δήλωσαν ότι οι ίδιοι δεν είχαν καμιά προσωπική φιλοδοξία και καμιά ιδιοτέλεια, κάλεσαν τους φιλοδοξούντες να θέσουν υποψηφιότητα Δημάρχου να διατυπώσουν τις απόψεις τους στη νέα σύσκεψη, που ορίστηκε για τις 17 Μαρτίου.
Στην πρόσκληση ανταποκρίθηκαν όλοι οι φερόμενοι ως υποψήφιοι Δήμαρχοι. Οι Ρέτος, Ζαχαριάδης και Παπαζήσης έστειλαν τις απόψεις τους γραπτώς.
Ο Ρέτος διαμήνυσε στην επιτροπή πολιτών ότι δεχόταν να συνεργαστεί σε ισοτιμία με άλλους υποψηφίους, αλλά ζητούσε, από τον κατάλογο που είχε καταρτίσει η επιτροπή, να επιλέξει εκείνος τα πρόσωπα, τα οποία θα πλαισίωναν τον συνδυασμό του. Ο Παπαζήσης δήλωσε ότι θα κατέλθει ως δημοτικός σύμβουλος και αργότερα θα αποφασίσει αν θα επιδιώξει το αξίωμα του Δημάρχου και ο Ζαχαριάδης ότι δεχόταν ευχαρίστως να συνεργαστεί με ακομμάτιστους υποψήφιους.
Οι Χατζηγάκης, Παπαθανασίου και Πίσπας προσήλθαν στη σύσκεψη, αλλά διαφοροποίησαν τη θέση τους. Ο Χατζηγάκης δήλωσε ότι δεν ήταν δυνατόν να συγκροτηθεί υπερκομματικός συνδυασμός, ο Παπαθανασίου, ο οποίος ανήκε στο Αγροτικό κόμμα που συνεργαζόταν με την ΕΠΕΚ του Πλαστήρα, δήλωσε ότι δεν δεχόταν την αρχή της ισοτιμίας και ότι αν καταρτισθεί διακομματικό ψηφοδέλτιο ο αριθμός των υποψηφίων θα έπρεπε να καθοριστεί βάσει των ψήφων που κάθε κόμμα είχε λάβει στις βουλευτικές εκλογές, και ο Πίσπας, μολονότι δεν είχε προσωπικές φιλοδοξίες, δήλωσε, ότι σε ένα διακομματικό ψηφοδέλτιο, η ΕΠΕΚ έπρεπε όχι μόνο να έχει δικό της υποψήφιο αλλά και τον μεγαλύτερο αριθμό υποψηφίων δημοτικών συμβούλων.(«Αναγέννησις» 18-3-1951)
Η επιτροπή πολιτών δεν θα αργήσει να αντιληφθεί ότι η προσπάθειά της ήταν ανεδαφική. Παρά τις διακηρύξεις των υποψηφίων για ισοτιμία, στην πραγματικότητα ο καθένας προσδοκούσε ότι θα ήταν αυτός ο εκλεκτός και όλοι προσπαθούσαν να εξασφαλίσουν το χρίσμα των κομμάτων, στα οποία ανήκαν. Οι Παλλαντζάς, Παπαθανασίου και Αλέξανδρος Τσιπώρης επιζητούσαν να τους χρίσει υποψήφιους ο συνασπισμός ΕΠΕΚ- ΑΚΕ (Αγροτικό Κόμμα Ελλάδος) ενώ ο Ρέτος, του Λαϊκού κόμματος και ο Χατζηγάκης, του κόμματος των Φιλελευθέρων συζητούσαν μεν τη μεταξύ τους συνεργασία, παράλληλα όμως κατάρτιζε ο καθένας τον δικό του συνδυασμό.
Τελικά, όταν η επιτροπή πολιτών διαπίστωσε ότι δεν υπήρχε κανένα πρόσωπο κατάλληλο να συσπειρώσει όλες τις πολιτικές δυνάμεις, αποφάσισε να αυτοδιαλυθεί.
(«Αναγέννησις»28-3-1951)
Τις αμέσως επόμενες ημέρες, η κατάσταση θα αποσαφηνισθεί. Το Δήμο Τρικκαίων θα διεκδικήσουν οι παρακάτω τέσσερις συνδυασμοί: 1) o υπό τον Μιχάλη Χατζηγάκη, με την ονομασία «Εργασία- Τιμιότης» 2) o υπό τον Ηρακλή Ρέτο, με την ονομασία «Οικονομία- Έργα» 3) o υπό τον Στέφανο Παλλαντζά, με την ονομασία «Αλλαγή- Έργα» και 4) ο Παπανδρεϊκός συνδυασμός με την ονομασία «Περισυλλογή- Δημιουργία», ο οποίος δεν είχε ορίσει συγκεκριμένο πρόσωπο για τη θέση του Δημάρχου.
Το προεκλογικό κλίμα χαρακτηριζόταν από πάθος αλλά δεν παρατηρούνταν οι προπολεμικές ακρότητες. Τα συνθήματα των οπαδών του Παλλαντζά «ο Ρέτος στη Γρηγόραινα θα πάει τη Δευτέρα»( Η Γρηγόραινα ήταν η νεκροθάφτισσα στο Α΄Νεκροταφείο ) και «Ψηφίστε μη μας έρθουνε οι Σαρακατσαναίοι»,( Οι Σαρακατσάνοι ήταν παραδοσιακοί ψηφοφόροι της οικογένειας Χατζηγάκη) φαίδρυναν την ατμόσφαιρα.
Καθώς η μέρα της εκλογικής αναμέτρησης πλησίαζε, τα πράγματα άρχισαν να οξύνονται. Υπήρξαν κάποιες καταγγελίες για εξαγορά ψήφων και για πιέσεις εργοδοτών προς εργαζομένους με την απειλή απολύσεων. («Αναγέννησις» 14/4/1951)
Η μέρα των εκλογών κύλησε ήρεμα. Ψήφισαν 5328 πολίτες και τα έγκυρα ψηφοδέλτια ήταν 5303.
Σύμφωνα με τα τελικά αποτελέσματα, κανένας από τους τέσσερις συνδυασμούς δεν έλαβε την απόλυτη πλειοψηφία. Ο Παλλαντζάς συγκέντρωσε το 42%, ο Χατζηγάκης το 29,9%, ο Παπανδρεϊκός συνδυασμός 14% και ο Ρέτος 12% .Από την πρώτη
κατανομή εκλέχτηκαν: 8 σύμβουλοι από το ψηφοδέλτιο του Παλλάντζα, 5 από το ψηφοδέλτιο του Χατζηγάκη, 2 από του Ρέτου και 2 από τον Παπανδρεϊκό συνδυασμό. Την 18η έδρα την κέρδισε ο συνδυασμός του Χατζηγάκη, ο οποίος υπερτερούσε κατά εννέα ψηφοδέλτια του Παπανδρεϊκού συνδυασμού. Ακολούθησε η ορκωμοσία των 18 δημοτικών συμβούλων.
Εν όψει της έμμεσης εκλογής Δημάρχου στην οποία, σύμφωνα με τον νόμο, θα ψήφιζαν και οι 36 Δημοτικοί Σύμβουλοι- 18 τακτικοί και 18 αναπληρωματικοί-άρχισαν, από την επομένη της ορκωμοσίας, τα συμβούλια και διαβούλια.
Οι προσπάθειες να επέλθουν συμμαχίες απέτυχαν παταγωδώς. Έτσι κατά την πρώτη ψηφοφορία για την ανάδειξη Δημάρχου ο Παλλαντζάς συγκέντρωσε 16 ψήφους, ο Χατζηγάκης 12, ο Ζαχαριάδης του Παπανδρεϊκου συνδυασμού 4 ενώ οι σύμβουλοι του συνδυασμού Ρέτου ψήφισαν λευκό.
Από εκεί και πέρα άρχισε το αλισβερίσι. Οι Δημοτικοί Σύμβουλοι των τριών συνδυασμών (Χατζηγάκη, Παπανδρεϊκού και Ρέτου), επιδιώκοντας να απομονώσουν τον Παλλαντζά, άρχισαν νέο κύκλο διαπραγματεύσεων και συναλλαγών. Δώσε μου για να σου δώσω. Το αλισβερίσι έμεινε κρυφό για ένα χρονικό διάστημα.
Στον τύπο γράφτηκε απλώς ότι οι Χριστοδήμος και Μουχτάρης του συνδυασμού Ρέτου και οι Ζαχαριάδης και Κέμου του Παπανδρεϊκού συνδυασμού, δήλωσαν πρόθυμοι να ενισχύσουν με την ψήφο τους τον συνδυασμό του Χατζηγάκη, υπό τον όρο ότι δεν θα διεκδικήσει ο ίδιος το χρίσμα του Δημάρχου. « Οιονδήποτε άλλον πλην εσού», λέγεται ότι του διαμήνυσαν. Ο Μιχάλης Χατζηγάκης, προκειμένου να εκλεγεί Δήμαρχος από τη λεγόμενη «εθνικόφρονα παράταξη», υπέκυψε. Απέσυρε την υποψηφιότητά του για Δήμαρχος και υποσχέθηκε στη θέση του να υποδείξει κάποιον άλλον από τον συνδυασμό του. Οι φήμες ήθελαν να αμφιταλαντεύεται στην επιλογή μεταξύ του Μιχάλη Δερπανόπουλου και του Στέλιου Χατζηστεργίου. Τελικά υπέδειξε για Δήμαρχο τον Χατζηστεργίου. («Αναγέννησις» 26/5/1951)
Η δεύτερη ψηφοφορία για την εκλογή Δημάρχου έγινε στις 29 Μαϊου 1951. Παρευρίσκονταν οι 18 τακτικοί Δημοτικοί Σύμβουλοι και οι 18 αναπληρωματικοί. Ψηφολέκτες ήταν οι Βασίλειος Πουλιανίτης και Δημήτριος Βαβύλης. Έλαβαν: ο Στέλιος Χατζηστεργίου 20 ψήφους και ο Παλλαντζάς 16. Έτσι Δήμαρχος Τρικκαίων εξελέγη ο Στέλιος Χατζηστεργίου.
Ήταν μια εξέλιξη απρόσμενη αλλά στην πολιτική, ως γνωστόν, υπάρχουν συχνά και εκπλήξεις. Πίσω όμως από τις εκπλήξεις, υπάρχει συνήθως παρασκήνιο. Το παρασκήνιο αυτής της εκλογικής αναμέτρησης θα μας το αποκαλύψει, τον Αύγουστο του 1951, ο δημοτικός σύμβουλος Ιωάννης Μουχτάρης. Με επιστολή του στον τύπο ο Μουχτάρης μας πληροφορεί πως « όταν εγένοντο αι διαπραγματεύσεις διά υπό των εκλεκτόρων εκλογήν Δημάρχου, ο κ. Ζαχαριάδης εδήλωσε ότι θα εψήφιζε τον κ Χατζηστεργίου ως Δήμαρχον υπό τον όρον όπως η προεδρεία του Δ.Σ. και η αναπλήρωσις του Δημάρχου δοθή η μεν μία εις τους Λαϊκούς και η άλλη στους Παπανδρεϊκούς».(8-8-1951)
Η απαίτηση του Ζαχαριάδη έγινε αποδεκτή από τον συνδυασμό Χατζηγάκη και μάλιστα εγγράφως.
Πέντε μέρες μετά την εκλογή του δημάρχου Χατζηστεργίου η εφ. «Αναγέννησις» θα γράψει: Η πόλη μας, ύστερα από 17 ολόκληρα χρόνια απέκτησε τον αιρετόν της Δήμαρχον.[…] Υπήρχαν δυσχέρειαι διά την εκλογήν αλλά υπερνικήθησαν και οι σύμβουλοί μας, υπακούοντες εις ρητήν λαϊκήν επιταγή,ν έδωσαν καταπελτικήν απάντησιν εις τας κομμουνιστικάς ψευδολογίας και γελοίας επάρσεις περί εκλογής ιδικού των Δημάρχου.(3-6-1950)
Πάντως το πιο εύστοχο σχόλιο θα το κάνει ο στιχοπλόκος και δημοτικός σύμβουλος της παράταξης ΕΠΕΚ- ΑΚΕ, Γιάννης Ακρίβος, ο οποίος θα γράψει:
Είπαν δυο τρία κόμματα στους ψήφους να συμπράξουν/
οι φουκαράδες σύμβουλοι δεν ξέραν τι να πράξουν /
και μέσα από τα συμβούλια και τον εκλογικό τον σάλο /
βγήκες κυρ- Στέλιο Δήμαρχος / της πόλης των Τρικάλων/
Βιβλιογραφία: «εφ. «Αναγέννησις» Τρικάλων
