Του Ηλία Γιαννακόπουλου, Φιλολόγου
«Τίποτε δεν μπορεί να είναι πολιτικά ορθό, αν είναι ηθικά λάθος».(DanielO ‘Connell)
Για πολλούς η αποχώρηση του Ανδρέα Λοβέρδου από το ΠΑΣΟΚ και η παραίτησή του από μέλος του κόμματος αποτέλεσαν το τελευταίο επεισόδιο ενός «προαναγγελθέντος» διαζυγίου. Για άλλους ήταν μία έκπληξη τόσο για τον χρόνο όσο και για τον τρόπο – μεθόδευσή της. Η ίδια η πράξη της αποχώρησης – παραίτησης από μόνη της γέννησε – προκάλεσε πλήθος ερωτημάτων, πολλά από τα οποία σχετίζονται και με την ηθική διάσταση της συγκεκριμένης πολιτικής πράξης.
Τα ερωτήματα αυτά, στο βαθμό που μόνον εικασίες υπάρχουν για τα βαθύτερα κίνητρα και για τα επόμενα βήματα του Ανδρέα Λοβέρδου, είναι διατυπωμένα σε διαζευκτικό τόνο.
- Πολιτικός αμοραλισμός ή κομματικός τακτικισμός;
- Ιδεολογική εντιμότητα ή Εκμετάλλευση συμβόλων;
- Προσωπική αξιοπρέπεια ή Πολιτικός τυχοδιωκτισμός;
- Ιδεολογική συνέπεια και καθαρότητα ή Πολιτικός καιροσκοπισμός;
- Στην παραίτηση ανιχνεύεται μία υπόρρητη καταγγελία ή και ένα κρυφό παράπονο;
- Στην φυγή από το Κόμμα και τα Σύμβολα ενυπάρχει η αγωνία για το μέλλον του ΠΑΣΟΚ ή η προσδοκία για ένα καλύτερο μέλλον του «φυγά»;
- Η εμπιστευτική επιστολή του Ανδρέα Λοβέρδου έχει αποδέκτη μόνον τον κ. Ανδρουλάκη ή και τους χιλιάδες ψηφοφόρους του που τόσα χρόνια τον ψήφιζαν;
- Η παραίτηση είναι αποτέλεσμα της αδυναμίας συνύπαρξης του Λοβέρδου με τον κ. Ανδρουλάκη (δύο ξένοι στο ίδιο κόμμα) ή μία διαφωνία για τον ιδεολογικό προσανατολισμό και την πολιτική πρακτική του ΠΑΣΟΚ όπως αυτά καθορίζονται από το νέο αρχηγό του;
- Στην Δημοκρατία οι πολιτικοί απολογούνται μόνον στον Λαό και δημόσια και όχι με επιστολές εμπιστευτικού χαρακτήρα στον αρχηγό του κόμματος.
κ. Λοβέρδο,
- Σε ποιον ή σε ποιους οφείλετε μία εξήγηση – όχι απολογία; Στον πρόεδρο του κόμματος ή στους πολίτες που σάς εμπιστεύτηκαν με την ψήφο τους τόσα χρόνια;
- Το «Για πάντα ΠΑΣΟΚ» ήταν μία ομολογία και προσωπική σας δέσμευση ή μία προτροπή για τους οπαδούς σας;
- Το ευχαριστώ «Για την Εμπιστοσύνη» των οπαδών – ψηφοφόρων σας ήταν μία ειλικρινής έκφραση ευγνωμοσύνης ή και μία προσωπική σας δέσμευση ότι κι εσείς θα σεβαστείτε αυτήν την εμπιστοσύνη;
- Όταν διαφωνούμε με κάτι σε έναν πολιτικό χώρο που μάς ανέδειξε και τον υπηρετήσαμε πιστά για δύο δεκαετίες φεύγουμε ή μένουμε για να πείσουμε για την ορθότητα των θέσεών μας και για τις λανθασμένες επιλογές και πρακτικές της νέας ηγεσίας;
- Είναι στην επιλογή σας η «πολιτική ιδιωτεία» (την οποία απέρριπτε τόσο ο Σόλων «άτιμον είναι», όσο και ο Περικλής «τον μη μετέχοντα αχρείον νομίζομεν…», αλλά και ο Πρωταγόρας «ουδένα δει ιδιωτεύειν») ή η πολιτική ενεργοποίησή σας σε άλλον κομματικό φορέα; Αν επιλέξετε τον δεύτερο δρόμο σίγουρα θα βρείτε εκεί παλιούς καλούς σας φίλους.
- Αν επιβεβαιωθούν, που δεν το νομίζω, οι πληροφορίες περί προσχώρησης σε άλλο κόμμα, όμορο με την ιδεολογία σας, τότε δεν θα είναι παγκόσμια πρωτοτυπία στα πολιτικά χρονικά; Δηλαδή, όσοι αποτυγχάνουν να εκλεγούν αρχηγοί στο κόμμα τους, φεύγουν από αυτό κι αναζητούν πολιτική στέγη και αξιώματα σε άλλο κόμμα (Ραγκούσης…).
«Αυτός που ξεχωρίζει την Πολιτική από την Ηθική δεν θα καταλάβει ποτέ ούτε την μία ούτε την άλλη» (Ζαν Ζακ Ρουσσώ)
- Τελικά η Πολιτική βρίσκεται σε μία διαζευκτική σχέση με την Ηθική;
- Πιστεύετε ότι η πολιτική ασκείται σε Ηθικό κενό; Νομίζετε ότι το πολιτικό μας σύστημα χρειάζεται μία ηθική ανανέωση – ανάταξη και η Ηθική μας μία Πολιτική επεξεργασία ή και έναν πολιτικό εμπλουτισμό; Θα είναι ανησυχητικό να επιστρέψουμε τόσο στη λογική του Μακιαβέλι και στις μεθόδους του Ηγεμόνα του όσο και στον ακραίο αμοραλισμό των Αθηναίων, όπως αυτός περιγράφεται από τον Θουκυδίδη στον «Διάλογο Αθηναίων και Μηλίων». Η «πολιτική χωριζομένη Ηθικής πανουργία ου σοφία εστί» για να θυμηθούμε – παραφράζοντας – και τον Πλάτωνα;
- Η πολιτική συμπεριφορά των τροφίμων της πολιτικής λειτουργεί και ηθικοπλαστικά στους πολίτες.
- Αν αλήθεια, αγαπητέ Ανδρέα, είχατε εκλεγεί Βουλευτής θα φεύγατε από το κόμμα; Η απάντησή σας στο ερώτημα αυτό εμπεριέχει και την ουσία, την πραγματική αιτία της φυγής – παραίτησής σας και ίσως φωτίσει πολλά σκοτεινά σημεία της.
- Τελικά τη ζωή μας την καθορίζουν τα «Διαζευκτικά» και όχι οι «Συζεύξεις» που κατά τεκμήριο είναι η Τέχνη και η Τεχνική της πολιτικής.
κ. Λοβέρδο,
- Η παραίτησή σας από μέλος του ΠΑΣΟΚ και η όλη εν γένει πολιτική σας διαδρομή τείνει να δικαιώσει την εμβληματική εκείνη θέση του Δημοσθένη που ελπίζω να γνωρίζετε πολύ καλά λόγω και της επαγγελματικής σας ιδιότητας, που διακηρύσσει εμφαντικά μία μεγάλη και διαχρονική αλήθεια:
«Προς γαρ το τελευταίο εκβάν, έκαστον των πριν υπαρξάντων κρίνεται!»
- Δηλαδή, όλα τα προηγούμενα κρίνονται σύμφωνα με το τελευταίο αποτέλεσμα – πράξη ή συμπεριφορά κάθε ανθρώπου. Τα ύστερα, δηλαδή, δικαιώνουν ή ακυρώνουν όλα τα πριν. Μπορεί αυτό να είναι λίγο άδικο και ισοπεδωτικό, αλλά έτσι είναι.
- Αλλά, αν αυτό ισχύει, που ισχύει απόλυτα, μήπως με την τελευταία σας πράξη ως μέλος του ΠΑΣΟΚ αδικείτε τον εαυτό σας; Θα μπορούσατε τώρα απελευθερωμένος από τις βουλευτικές σας υποχρεώσεις να υπηρετήσετε ανιδιοτελώς με την εμπειρία και την πολιτική σας σοφία το κόμμα που σάς ανέδειξε, σάς έθρεψε πολιτικά και σάς ωρίμασε ως πολιτικό και ηθικό ον.
- Τα αξιώματα δεν είναι αυτοσκοπός στη ζωή μας. Είναι το εργαλείο που μάς βοηθά να υπηρετήσουμε το κοινό συμφέρον, τον οικείο χώρο (ιδεολογικό, πολιτικό, κοινωνικό, πνευματικό…) που μάς έδωσε τις ευκαιρίες για την εξέλιξή μας και φυσικά να πετύχουμε την αυτοπραγμάτωσή μας ως πολυσύνθετες υπάρξεις που είμαστε. Η πολιτική σας εμπειρία και η επιστημονική σας επάρκεια θα ήταν πολλαπλά χρήσιμα στο χώρο και στον κομματικό φορέα με τον οποίο ταυτιστήκατε ιστορικά.
- Έτσι είναι η ζωή. Κάποια πρόσωπα από όλους τους χώρους ταυτίστηκαν με το χώρο που τους ανέδειξε και όταν άλλαξαν χώρο και ρόλο απέτυχαν γιατί τους ακολουθούσε εμμονικά ο προηγούμενος χώρος. Μπορεί ο Δομάζος να έφυγε για λίγο από τον Παναθηναϊκό, αλλά κανείς δεν τον θεώρησε δικό του στην καινούρια ομάδα…
- Κανείς δεν σας ζητά την πολιτική σας αποστράτευση ούτε την ιδεολογική σας αγρανάπαυση. Αλλά, όταν κάποια στιγμή η πολιτική στιγμή η πολιτική και κομματική πραγματικότητα βρίσκεται έξω από τις φιλοδοξίες σας και τις ιδεολογικές σας αρχές υπάρχει ως διέξοδος και η έντιμη και γενναία ιδιωτεία. Μην εκθέτετε την πολιτική σας φήμη και ιστορία στις πληροφορίες για «συνάφειες» και «σχέσεις» με άλλα όμορα κόμματα. Ακούστε και την προτροπή του Κ. Καβάφη:
«Κι αν δεν μπορείς να κάμεις την ζωής σου όπως / την θέλεις, / τούτο προσπάθησε τουλάχιστον/ όσο μπορείς: μην την εξευτελίζεις / μες στην πολλή συνάφεια του κόσμου,/ μες στις πολλές κινήσεις κι ομιλίες…/ γυρίζοντας συχνά κ’ εκθέτοντάς την / στων σχέσεων και των συναναστροφών/ την καθημερινή ανοησία, / ως που να γίνει σα μια ξένη φορτική»(«Όσο Μπορείς»).
- Και μην αντιτείνετε πως όλα τα παραπάνω είναι «βαριά φιλοσοφία». Χρειάζεται κι αυτή κάπου – κάπου για να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι και πολίτες σύμφωνα και με τον Αριστοτέλη.
«Φιλοσοφητέον άρα ημίν, ει μέλλομεν ορθώς πολιτεύεσθαι και τον εαυτών βίον διάγειν ωφελίμως»
(Πρέπει, επομένως, να φιλοσοφήσουμε, αν θέλουμε να γίνουμε καλοί πολίτες και να ζήσουμε τη ζωή μας ωφέλιμα, «προτρεπτικός προς Θεμίσωνα, 8-9).
κ. Λοβέρδο,
- Νομίζω πως όλα τα παραπάνω ερωτήματα και διαζευκτικά βρίσκουν απάντηση στο γνωστό άσμα «ΝΑΜΑΣΤΕ ΠΑΛΙ ΕΔΩ ΑΝΔΔΡΕΑ».
«Να ‘μαστε πάλι εδώ Ανδρέα οι δρόμοι τρέχουν χιαστί / …Μένω κατάπληκτος Ανδρέα δεν ξέρω αλήθεια τι να / πω/ πώς γίνεται ο καθένας ΟΛΟΙ και όλοι πώς γίνονται/ ΕΓΩ…»
- Και μην τα προσπεράσετε όλα αυτά ακούγοντας και την επόμενη στροφή του τραγουδιού…
«Αμάν βαριά φιλοσοφία ας πούμε κάτι πιο απλό…»
- Τουλάχιστον ακολουθήστε την συμβολή του Τόμας Τζέφερσον:
«Σε ό,τι αφορά τον τρόπο, πήγαινε με το ρεύμα/ σε ό,τι αφορά τις αρχές μείνε ακλόνητος σαν βράχος»
Υστερόγραφον: κ. Λοβέρδο… σε συνέντευξή σας σε τηλεοπτικό σταθμό (10/7/2023) αφήσατε να εννοηθεί πως είχατε αποφασίσει, μεσούσης της προεκλογικής περιόδου, πως θα αποχωρούσατε από το ΠΑΣΟΚ, ακόμη κι αν είχατε εκλεγεί βουλευτής. Προσθέσατε, επίσης, πως απλώς η παραίτηση και η αποχώρησή σας θα ήταν τότε λίγο πιο δύσκολη. Αλήθεια, δε γνωρίζω αν υπάρχει στο λεξικό η κατάλληλη λέξη για να αποδώσει με σαφήνεια (σημαίνον – σημαινόμενον) αυτήν την σκέψη – πρόθεση – απόφασή σας. Ίσως σε αυτό να είχε πρόβλημα και ο Φερντινάν ντε Σωσσύρ, ως θεμελιωτής της σύγχρονης γλωσσολογίας και του γλωσσολογικού δομισμού.
Πώς είναι δυνατόν να ζητείτε την ψήφο των πολιτών – ψηφοφόρων του κόμματός σας, στο όνομα του ΠΑΣΟΚ με το ηχηρό σύνθημα «Για πάντα ΠΑΣΟΚ», χωρίς οι ψηφοφόροι σας να γνωρίζουν την ειλημμένη απόφασή σας να αποχωρήσετε από το κόμμα; Οι πολιτικοί, όπως γνωρίζετε καλύτερα από εμένα, είναι οι εντολοδόχοι του λαού και όχι οι εντολείς του. Η ψυχολογία και η Πολιτική Ηθική πρεσβεύουν πως οι βαθύτερες Σκέψεις και επιθυμίες του ανθρώπου πρέπει να συμβαδίζουν με τις πράξεις του. Κι αυτό είναι στοιχείο που καταυγάζει την ηθική αρτιότητα και την «πολιτική ευγένεια» κάθε πολιτικού όντος.
Ωστόσο τα παραπάνω δεν φάνηκαν ευκρινώς σε σάς με την αποχώρηση και την παραίτησή σας. Κι αυτό αιτιολογείται, χωρίς και να δικαιολογείται με τα λεγόμενά σας περί «απελευθέρωσης» και «βελούδινου τρόπου» αποχώρησης. Δύσκολο, επίσης, είναι να κατανοηθεί και η δήλωσή σας πως «αυτό τελείωσε» ή «Το ΠΑΣΟΚ για μένα τελείωσε» σχετικά με το «αν αισθάνεσθε ΠΑΣΟΚ». Τόσο εύκολα και τόσο γρήγορα; Εκλέγεσθε με σημαία το ΠΑΣΟΚ βουλευτής ανελλιπώς από το 2000. Μία φορά (εκλογές 2023) δεν εκλεγήκατε βουλευτής και αποχωρήσατε. Οι ιδέες σας πού πήγαν; Δεν ράγισε η καρδιά σας με την απάρνησή τους; Ίσως η θέση του Μαρξ κάτι να σας διδάξει;
“Οι ιδέες είναι αλυσίδες από τις οποίες δεν μπορεί κανείς να απολυτρωθεί χωρίς να ραγίσει την καρδιά του”
Πολλά ερωτήματα και λίγες ή ήκιστα πειστικές οι απαντήσεις.
Ωστόσο σάς εύχομαι καλή τύχη και να ευδοκιμήσετε στο νέο σας ρόλο…
Απορία ψάλτου… Βηξ: Στα δημοκρατικά και σοσιαλιστικά κόμματα η θεσμοθέτηση των τάσεων και των ρευμάτων συνιστά στοιχείο πυρηνικό της λειτουργίας τους. Οι διαφορετικές απόψεις και η πολυφωνία προσδίδουν δυναμική στα κόμματα και δεν λειτουργούν ως τροχοπέδη στην δημοκρατική λειτουργία τους. Η παθητική υπακοή στην κυρίαρχη άποψη δρα ανασταλτικά στην ανανέωση του κόμματος.
Οι διαφορετικές απόψεις και τάσεις πρέπει να εκφράζονται – έστω και ηχηρά μερικές φορές – χωρίς να θέτουν σε αμφισβήτηση την βασική στρατηγική του κόμματος. Φυσικά οι προσωπικές στρατηγικές πρέπει να υποχωρούν μπροστά στους βασικούς προσανατολισμούς του κόμματος. Ωστόσο, όταν η διαφορετική άποψη στοχεύει στην ανάδειξη της μοναδικότητάς της δεν συνιστά απάντηση και λύση στη λειτουργία του κόμματος. Η εμμονή στον ναρκισσισμό της λεπτομέρειας και του επουσιώδους δεν διακονεί την διέξοδο και την φυγή προς τα εμπρός. Η πολυφωνία όταν δεν οδηγεί στη σύνθεση είναι τόσο επικίνδυνη όσο και η μονοφωνία.
Συνήθως οι τάσεις – ρεύματα ή αυτοκαταργούνται γιατί εξελίσσονται σε κυρίαρχες, ή ηττώνται – φυλλορροούν γιατί δεν βρίσκουν υπερασπιστές ή εξορίζονται – ακυρώνονται από την κυρίαρχη – ηγετική ομάδα του κόμματος. Η φυγή και η παραίτηση μπορεί να εμπεριέχουν μία μορφή πολιτικής και ιδεολογικής αξιοπρέπειας αλλά ταυτόχρονα και μία δόση αυτοαναφορικότητας και απολυτοποίησης του Εγώ…
