Ο πολιτικός λόγος του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη

"Οπου και να σας βρίσκει το κακό, αδελφοί/ όπου και να θολώνει ο νους σας/ μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό/ και μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη" (παρότρυνση στο "Άξιον Εστί" του νομπελίστα ποιητή Οδυσσέα Ελύτη).

Ήταν 4 Μαρτίου 1851 όταν γεννήθηκε «η κορυφή των κορυφών» κατά τον Κ. Π. Καβάφη. 

Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, γνωστός και ως «ο άγιος των ελληνικών γραμμάτων».

 Έγραψε κυρίως διηγήματα, τα οποία κατέχουν περίοπτη θέση στη νεοελληνική λογοτεχνία. Εκτός από τα διηγήματα, έγραψε 3 μυθιστορήματα, 4 νουβέλες αλλά και ποιήματα.
Για το διηγηματικό του έργο, ο κυρ Αλέξανδρος ήταν υπερήφανος.

 Όσο για τα ποιήματά του, δεν θεώρησε ποτέ τον εαυτό του ποιητή, αν και ολόκληρο το έργο του είναι ποτισμένο από έντονη ποιητική πνοή που αποτελεί το κύριο χαρακτηριστικό του πεζού του λόγου.

Κι εκεί, ανάμεσα στον ποιητικό πεζό λόγο του, δεν παρέλειψε να καταθέσει, τον πολιτικό, καυστικό του λόγο.
 

• «Η ληστεία εγέννησε την πολιτικήν» 
   

Τον πολιτικό λόγο του Σκιαθίτη συγγραφέα, τον βρίσκουμε διάσπαρτο σε αρκετά διηγήματά του και κυρίως, τόσο στο τρίτο του μυθιστόρημα – ιστορικής υφής – «Οι Έμποροι των Εθνών», όσο και στο άρθρο του «Οιωνός» που δημοσιεύθηκε την Πρωτοχρονιά του 1896, στην εφημερίδα «Ακρόπολις». 

«[…]Η γενεαλογία της πολιτικής είναι συνεχής και γνησία κατά τους προγόνους. Η αργία εγέννησε την πενίαν. Η πενία έτεκε την πείναν. Η πείνα παρήγαγε την όρεξιν. Η όρεξιςεγέννησε την αυθαιρεσίαν. Η αυθαιρεσία εγέννησε την ληστείαν. Η ληστεία εγέννησε την πολιτικήν» γράφει ο Α. Παπαδιαμάντης στο ιστορικό του μυθιστόρημα «Οι Έμποροι των Εθνών».

«Ιδού η αυθεντική καταγωγή του τέρατος τούτου. Τότε και τώρα, πάντοτε η αυτή. Τότε διά της βίας, τώρα διά του δόλου και διά της βίας.

Πάντοτε αμετάβλητοι οι σχοινοβάται ούτοι, οι Αθίγγανοι, οι γελωτοποιοί ούτοι πίθηκοι (καλώ δε ούτω τους λεγομένους πολιτικούς). Μαύροι χαλκείς κατασκευάζοντες δεσμά διά τους λαούς εν τη βαθυζόφω σκοτία του αιωνίου εργαστηρίου των […]»

σημειώνει επίσης στο ίδιο μυθιστόρημα, το οποίο  δημοσιεύθηκε για πρώτη φορά σε συνέχειες, από τις 8 Νοεμβρίου 1882 μέχρι τις 8 Φεβρουαρίου 1883,  στο δισεβδομαδιαίο περιοδικό «Μη Χάνεσαι» του Βλάση Γαβριηλίδη. Ο Βλάσης Γαβριηλίδης, θεωρείται ο «πατέρας» της δημοσιογραφίας της σύγχρονης Ελλάδας.

• «Τα ερείπια τα έπλασαν οι ανίκανοι κυβερνήταιτης Ελλάδος»
   

Το 1896,  στο Πρωτοχρονιάτικο άρθρο του στην «Ακρόπολη», με  τίτλο: «Οιωνός»,ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, σημειώνει μεταξύ άλλων:

[…]Τις ημύνθη περί πάτρης;

Και τι πταίει η γλαυξ, η θρηνούσα επί ερειπίων; Πταίουν οι πλάσαντες τα ερείπια. Και τα ερείπια τα έπλασαν οι ανίκανοι κυβερνήται της Ελλάδος.

[…]Άμυνα περί πάτρης θα  ήτο η ευσυνείδητος λειτουργία των θεσμών, η εθνική αγωγή, η χρηστή διοίκησις, η καταπολέμησις του ξένου υλισμού και πιθηκισμού, του διαφθείροντος το φρόνημα και εκφυλίσαντος σήμερον το έθνος, και η πρόληψις της χρεοκοπίας.

(«Άπαντα» Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη,  εκδόσεις Δόμος).