Λίγο έξω από την κωμόπολη Πύλη Τρικάλων, 18 χιλιόμετρα από τα Τρίκαλα και σε υψόμετρο 230 μ, σε ένα κομβικό σημείο, ανάμεσα στα βουνά Ίταμος και Κόζιακας, μέσα από τα οποία ρέει ο Πορταϊκός ποταμός, επέτρεψε ο τόπος για να χτιστεί το θαυμαστό, μονότοξο γεφύρι του Αγίου Βησσαρίωνα ή αλλιώς το Γεφύρι της Πόρτας.
Το επιβλητικό γεφύρι, ένωσε τον Τρικαλινό κάμπο με την Πίνδο και υπήρξε μέχρι το 1936, ο μοναδικός συνδετικός κρίκος με τα χωριά του Ασπροποτάμου και την Ήπειρο, καθώς εξαιτίας του και πάνω από αυτό, περνούσε η ξακουστή Βλαχόστρατα Τρικάλων-Γαρδικίου, η «εθνική οδός» των αλλοτινών χρόνων, πριν φτιαχτεί ο σημερινός δρόμος. Αν είχε μιλιά να μιλήσει το γεφύρι της Πόρτας, θα έλεγε με λεπτομέρειες, για τα πολύχρωμα καραβάνια που διάβαιναν από πάνω του, καθώς από εκεί περνούσαν όλα τα εμπορεύματα φορτωμένα σε μουλάρια και όλοι οι ταξιδιώτες…
• Το γεφύρι της Πόρτας και το πέρασμα στη απέναντι όχθη
Πόρτα ονομάζονταν παλιά, λόγω της γεωγραφικής της θέσης – καθώς ήταν η «πόρτα», η «είσοδος» – από τον κάμπο στα βουνά, η σημερινή κωμόπολη Πύλη που είναι το τελευταίο χωριό στον κάμπο, πριν ξεκινήσει η ανάβαση προς τα ορεινά.
Με το χτίσιμό του το αγέρωχο γεφύρι – με άνοιγμα τόξου 28,20 μέτρα και ύψος τόξου 13,30 μέτρα – αφού γεφύρωσε τον Πορταϊκό ποταμό, επέτρεψε το πέρασμα, από τον ένα κόσμο, στον άλλο. Γεφύρωσε τις ανθρώπινες σχέσεις, την οικονομία, τα γράμματα, την ιατρική περίθαλψη και όλη την ανάπτυξη… από τον κάμπο των Τρικάλων στα βλαχοχώρια του Ασπροποτάμου και γενικότερα την Πίνδο και το αντίθετο.
Ποιος όμως είναι ο πραγματικός χρόνος χτισίματος του γεφυριού; Είναι εκείνος που αναφέρουν οι πινακίδες που βρίσκονται στα «πόδια» του;
• Η πραγματική χρονολόγηση του γεφυριού της Πόρτας από τον Σπύρο Μαντά και ο Άγιος Βησσαρίωνας ως «υπουργός δημοσίων έργων»
Το γεφύρι της Πόρτας, χτίστηκε από τον Άγιο Βησσαρίωνα, Μητροπολίτη Λαρίσης και προκαλεί δέος, αλλά και ψυχική ανάταση στον επισκέπτη όλες τις εποχές του χρόνου. Η Πόρτα ήταν η γενέτειρα του Αγίου Βησσαρίωνα (γεννήθηκε το 1490) και όπως αναφέρει η μέχρι σήμερα βιβλιογραφία, αλλά και οι πινακίδες που βρίσκονται δίπλα στο γεφύρι χτίστηκε το 1514 με πρωτοβουλία, χρηματοδότηση και επίβλεψη του ίδιου του Αγίου Βησσαρίωνα.
Ο Σπύρος Μαντάς όμως, ο άνθρωπος που έχει αφιερώσει τη ζωή του στην έρευνα και καταγραφή των Ηπειρώτικων γεφυριών – τα βιβλία του χαρακτηρίζονται από τους ερευνητές των γεφυριών σε όλη την Ελλάδα, ως "τα κατά Μαντά ευαγγέλια" – στην ραδιοφωνική εκπομπή "Όλος ο κόσμος μια σκηνή", της Λέλας Κατεχάκη, στο Ράδιο Ζυγός, στις 15 Οκτωβρίου 2016, με θέμα: "Μιλάνε τα γεφύρια;" για πρώτη φορά δημόσια, τοποθέτησε την χρονολόγηση του γεφυριού του Αγίου Βησσαρίωνα (γεφύρι της Πόρτας στην Πύλη Τρικάλων) μεταξύ του 1527 και 1540, τεκμηριώνοντας αυτή του τη θέση, λέγοντας ότι δεν θα μπορούσε να χτιστεί από τον Βησσαρίωνα νωρίτερα, καθώς δεν είχε εκλεγεί Μητροπολίτης, ως εκ τούτου δεν είχε τους οικονομικούς πόρους για το χτίσιμό του.
Ολόκληρη η δήλωση του κ. Σπύρου Μαντά, η οποία πρώτη φορά δημοσιεύεται σε ΜΜΕ, έχει εξής:
"Για το γεφύρι του Αγίου Βησσαρίωνα στην Πύλη Τρικάλων έχουν μιλήσει πολλοί. Εγώ θα περιοριστώ σε μια ένσταση που έχω σχετικά με την χρονολόγησή του. Συνήθως από τους ερευνητές επαναλαμβάνεται, ατεκμηρίωτα, πως το γεφύρι κατασκευάστηκε το 1514-1515. Δεν ξέρω ποιος το πρωτοέγραψε, αλλά το θεωρώ λανθασμένο. Ας μην ξεχνάμε ότι τότε θεωρείται ότι χτίστηκε και το γεφύρι του Κοράκου από τον Βησσαρίωνα. Δυο γεφύρια την ίδια χρονιά το θεωρώ υπερβολή έως αδύνατο. Η αλήθεια λοιπόν πιστεύω πως είναι, ότι ο Βησσαρίωνας αφού εκλέχθηκε Μητροπολίτης το 1527, από τότε και μετά θα μπόρεσε να αρχίσει τα έργα του. Πιο πριν και να ήθελε δεν θα μπορούσε οικονομικά. Για αυτό άλλωστε και ο ιστορικός Λαμπρίδης από την Ήπειρο, αλλά και ο Ξενόπουλος ο Μητροπολίτης Άρτας, μιλούν ότι το γεφύρι της Πόρτας και του Κοράκου – το έχουν σημειώσει αυτό από τον 19ο αιώνα – ότι χτίστηκαν στα μέσα του 16ου αιώνα. Ο Βησσαρίωνας πέθανε το 1540, νομίζω λοιπόν ότι η κατασκευή των γεφυριών αυτών (Πόρτας και Κοράκου), θα πρέπει να τοποθετηθεί ανάμεσα στο 1527 που έγινε Μητροπολίτης ο Βησσαρίωνας, μέχρι το 1540 που πέθανε. Εξάλλου, έμμεσα ο βιογράφος του Αγίου Βησσαρίωνα, που τον έζησε, το λέει αυτό.
Η χρονολόγηση όμως του γεφυριού είναι μικρής σημασίας μπροστά στο έργο αυτού του ανθρώπου που λειτούργησε για την εποχή του – μέσα στην σκλαβιά – ως «υπουργός δημοσίων έργων», καθώς έχτισε πολλά γεφύρια. Με τις γεφυρώσεις που έκανε, έδειξε ότι ενδιαφέρονταν να σώσει και τις εδώ ζωές, όχι μόνο μετά θάνατο".
• Χαρακτηριστικά του γεφυριού
Το συνολικό μήκος του γεφυριού (ανάπτυγμα) είναι 65 μέτρα.
Το άνοιγμα του τόξου του είναι 28,20 μέτρα, το ύψος του τόξου 13,30 μέτρα, το πάχος διαζώματος τόξου 0,60 μέτρα, το πλάτος φορέα-καταστρώματος: 2,70μ.-2,10μ. , το πλάτος των στηθαίων 0.30 μ. και το ύψος των στηθαίων 0,70 μ.
Author: Λέλα Κατεχάκη
