Στο τέλος Ιουλίου ανακοινώθηκαν τα αποτελέσματα των εγκαταστάσεων νέων αιολικών στην Ευρώπη. Στο 1^ο εξάμηνο 2019 στη Γερμανία εγκαταστάθηκαν τα λιγότερα από το 2000, μόλις 86 ανεμογεννήτριες, συνολικής ισχύος 287MW [1]. Πρόκειται για την ιστορικά χειρότερη επίδοση από το 2000, χρονιά που έγινε ο νόμος για την προώθηση των ΑΠΕ (EEG) με πολύ υψηλές επιδοτήσεις, που έκαναν τη Γερμανία να έχει πλέον το πιο ακριβό ρεύμα στην Ευρώπη.

Η εξέλιξη αυτή ήταν περίπου αναμενόμενη, καθώς στις τρεις τελευταίες κοινές δημοπρασίες για νέα έργα ΑΠΕ, που έγιναν το 2018 και το 2019 στη Γερμανία, τα αιολικά έμειναν εντελώς στα αζήτητα, έγιναν δεκτές προσφορές μόνο για Φ/Β. [2]

Το ίδιο παρατηρήθηκε και στην Ελλάδα: στον κοινό διαγωνισμό του Απριλίου 2019 δόθηκαν 7 προσφορές για Φ/Β και μόνο μία για αιολικά. Η προοπτική είναι ακόμα πιο δυσμενής για τα αιολικά σε σχέση με τα Φ/Β, καθώς στον πρόσφατο κύκλο Ιουνίου 2019 της ΡΑΕ, επί συνόλου 215 αιτήσεων συνολικής ισχύος 2,5GW, οι 126 αιτήσεις για 2.195MW αφορούσαν Φ/Β. Για αιολικά υποβλήθηκαν 76 αιτήσεις για 384,7MW, δηλαδή περίπου 1 για κάθε 6 αιτήσεις των Φ/Β [3].

Η αγορά το δείχνει πλέον πανευρωπαϊκά: τώρα που τέλειωσε το φαύλο καθεστώς των επιδοτήσεων, με διαγωνιστικές διαδικασίες τα Φ/Β είναι προτιμητέα σε σχέση με τα αιολικά. Στη Γερμανία στο τέλος του 1ου εξαμήνου 2019 υπάρχουν εγκατεστημένες 29.248 ανεμογεννήτριες. Αποτέλεσμα; Διογκώνεται η αντίδραση των πολιτών, εξαιρετικά πολυάριθμες είναι οι προσφυγές στα δικαστήρια και το πολιτικό σύστημα σταδιακά μεταστρέφεται: μετά το FDP και το AfD, πλέον όλο και περισσότεροι πολιτικοί στο CDU/CSU βλέπουν με σκεπτικισμό την προοπτική να γεμίσει κάθε γωνιά της Γερμανίας με ανεμογεννήτριες.

Δεν είναι μόνο τα εύλογα παράπονα των κατοίκων πως τα αιολικά είναι οπτικά άσχημα, μειώνουν τις αξίες των ακινήτων, προκαλούν προβλήματα υγείας σε ανθρώπους και ζώα, εξοντώνουν πουλιά, νυχτερίδες κι έντομα, παρεμβαίνουν στην κατείσδυση του νερού στους υπόγειους υδροφόρους ορίζοντες, αλλοιώνουν τα οικοσυστήματα. Έχοντας πλέον υπερ20ετή εμπειρία, όλο και περισσότεροι συνειδητοποιούν πως, έτσι όπως μπαίνουν σήμερα, ηλεκτροδοτικά τα αιολικά είναι ουσιαστικά άχρηστα έως επιζήμια, επειδή η καμπύλη απόδοσής τους δεν μπορεί ποτέ να συγχρονιστεί με την καμπύλη ζήτησης φορτίου απ’ τους καταναλωτές. Η αξιοπιστία παροχής ισχύος είναι διαπιστωμένα πολύ κάτω του 10%, απαιτούν συνεχώς στρεφόμενες εφεδρείες από ακριβές μονάδες φυσικού αερίου, που εκπέμπουν CO2, ενώ προκαλούν συνεχώς όλο και μεγαλύτερα και κοστοβόρα προβλήματα διαταραχής συχνότητας στο δίκτυο μεταφοράς. Η Γερμανία, ευρισκόμενη σε πλεονεκτική γεωγραφικά θέση στην Ευρώπη, μπορεί να λύνει πιο εύκολα το πρόβλημα της τυχαιότητας της παραγωγής των αιολικών, ξεφορτώνοντάς το στα δίκτυα των γειτονικών χωρών, κάποιες εκ των οποίων αναγκάστηκαν να εγκαταστήσουν συστήματα προστασίας των δικτύων τους απ’ το «ξεφόρτωμα» Γερμανικού ρεύματος. Δεν κατέληξε τυχαία η Γερμανία να έχει το πιο ακριβό ρεύμα στην Ευρώπη. Αλλά έστησε μια ακόμα εξαγωγική βιομηχανία κατασκευής ανεμογεννητριών και «ρεφάρει» από εκεί.

Ήδη ωστόσο απ’ το 2021 ξεκινά η απόσυρση των αιολικών 1^ης γενιάς, αυτά που είχαν μπει από το 2000. Πολύ σύντομα η Γερμανία θα πρέπει να αποσύρει πολλές χιλιάδες ΜW αιολικών και όχι μόνο να τ’ αντικαταστήσει, αλλά να βάλει και νέα, πρόσθετα, προκειμένου να πιάσει τους στόχους του 2030. Οι νέες ανεμογεννήτριες είναι μεγαλύτερες, δεν «κάθονται» στις παλιές βάσεις, χρειάζονται νέες πιο δίπλα και σταδιακά το υπέδαφος γεμίζει κατασκευές οπλισμένου σκυροδέματος, επηρεάζοντας αρνητικά το έδαφος και την κατείσδυση του νερού της βροχής. Τίποτα το αειφόρο δεν υπάρχει σ’ αυτό! Μέσα στο ήδη διαμορφωμένο ενάντια στα αιολικά κλίμα, τόσο στους πολίτες όσο και στην αγορά, το μέλλον δεν διαγράφεται ευοίωνο. Και ήδη η Γερμανία έχει παραδεχθεί πως θα χάσει το στόχο του 2020.

Η αθρόα εγκατάσταση αιολικών κατέστησε εντελώς απαραίτητη την εγκατάσταση 7.700 χιλιομέτρων νέων δικτύων μεταφοράς υψηλής τάσης. Έχουν γίνει μόλις τα 1.100! Αλλά οι κάτοικοι δεν ενθουσιάστηκαν στην προοπτική μετά τις ανεμογεννήτριες να γεμίσουν και με πυλώνες και δίκτυα: προσφεύγουν συνεχώς στα δικαστήρια, κάποια δίκτυα θα γίνουν υπόγεια και το κόστος εκτοξεύεται.

Πρόσφατα στη Γερμανία ανακοίνωσαν πως προγραμματίζουν να έχουν κλείσει όλα τα λιθανθρακικά και λιγνιτικά εργοστάσια μέχρι το 2038. Αλλά δεν τολμούν προς το παρόν καν να κλείσουν παλιά εργοστάσια, ηλικίας 50-60 ετών. Σπεύδουν να κάνουν νέα εργοστάσια φυσικού αερίου για να υποκαταστήσουν μέρος των ανθρακικών εργοστασίων με αέριο και προωθούν κατεπειγόντως τον αγωγό αερίου Nord Stream 2, που έχει ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων στις γειτονικές χώρες.

Παρόμοιες αντιδράσεις ενάντια στα αιολικά σημειώνονται και στην Ελλάδα, αλλά είναι καθυστερημένες, καθώς η αθρόα αδειοδότηση έγινε στο απώτερο παρελθόν και η χρεοκοπία το 2010 απέσπασε την προσοχή των πολιτών. Το ΣτΕ αποφάνθηκε πως τα αιολικά είναι «δημοσίου συμφέροντος», ωστόσο αυτό συνιστά πρόδηλη πλάνη, καθώς θα ήταν πράγματι «δημοσίου» συμφέροντος αν υπηρετούσαν την ηλεκτροπαραγωγή της χώρας. Η πραγματικότητα είναι πως υπηρετούν μόνο το συμφέρον των «επενδυτών» κι όχι των πολλών, που καταλήγουμε με πιο ακριβό ρεύμα και τελικά ηλεκτροδοτούμαστε με αξιοπιστία από μονάδες πανάκριβου φυσικού αερίου, υπονομεύοντας την ανταγωνιστικότητα της οικονομίας. Η συμμετοχή του αερίου στο μείγμα ηλεκτροπαραγωγής διαρκώς αυξάνεται και η νέα κυβέρνηση «με το καλημέρα» ανακοίνωσε νέες αυξήσεις στα τιμολόγια της ΔΕΗ.

Προκειμένου η χώρα μας να έχει ανταγωνιστική οικονομία χρειάζεται φθηνό ρεύμα κι ασφάλεια εφοδιασμού. Τα αιολικά απέδειξαν στην πράξη πως δεν μπορούν ούτε το ένα ούτε το άλλο. Έχουμε ήδη βάλει τα προηγούμενα χρόνια 3025ΜW αιολικά, δεν χρειαζόμαστε κι άλλα. Μόλις πρόσφατα ο ΑΔΜΗΕ ανακοίνωσε πως λόγω «αυξημένης διείσδυσης» αιολικών χρειάζεται αυξημένο επίπεδο εφεδρειών, δηλαδή όσο αυξάνεται η παρουσία αιολικών στο σύστημα, τόσο πιο ακριβό γίνεται για τους καταναλωτές [4]. Ακριβώς το ίδιο συμβαίνει με την αναγκαιότητα παρουσίας –και πληρωμής- αεριοστροβίλου στη Ρόδο: μάλλον δεν θα ήταν απαραίτητος, αν δεν υπήρχαν τα αιολικά κι αν δεν ήταν επιβεβλημένη νομοθετικά η κατά προτεραιότητα απορρόφηση της τυχαίας παραγωγής τους. Κι όταν τον Απρίλιο 2018 η Κρήτη χρειάστηκε να ηλεκτροδοτηθεί με τα αιολικά της, αυτά είχαν μηδενική παραγωγή λόγω άπνοιας, σύμφωνα με ανακοίνωση του ΔΕΔΔΗΕ [5].

Τα Φ/Β δεν είναι αιολικά, δεν έχουν προκαλέσει αντιδράσεις πολιτών και η παραγωγή τους είναι πολύ πιο αξιόπιστη και προβλέψιμη, για τις ώρες και εποχές φυσικά που μπορούν να παράγουν. Η εποχιακή παραγωγή τους συμπίπτει με την αύξηση πληθυσμού και ενεργειακών αναγκών λόγω τουρισμού. Και πλέον το κόστος τους έχει πέσει, δεν είναι τα πανάκριβα συστήματα, που σπεύσαμε να χρυσοπληρώσουμε το 2010-2011 με 500-550€/MWh, σαν να μην υπήρχε αύριο: σε πρόσφατο διαγωνισμό στην Πορτογαλία, για συνολικά 1,4GW, υπήρξαν προσφορές κοντά στα 20€/MWh σταθερή τιμή για 15 χρόνια, που είναι πραγματικά πολύ χαμηλές, ενώ μια προσφορά για έργο 150MW ήταν μόλις στα 14,76€/MWh (από Γαλλική εταιρεία, που εξασφάλισε συνολικά 370MW) [6]. Στην Ελλάδα έχουμε την ευλογία να έχουμε ήλιο, πλέον μπορούμε να τον εκμεταλλευθούμε, φυσικά όχι σε χωράφια, παρά μόνο σε χέρσες εκτάσεις και στέγες. Και να είναι ο ήλιος άλλος ένας αξιόπιστος εγχώριος ενεργειακός πόρος, δίπλα στο λιγνίτη, που ανέστησε την Ελλάδα στο 2^ο μισό του 20ού αιώνα κι εξακολουθεί να είναι απολύτως απαραίτητος στο μείγμα ηλεκτροπαραγωγής.

Δεν υπάρχει απολύτως κανείς λόγος μετά τις πόλεις να τσιμεντάρουμε και τις βουνοκορφές, ας τις αφήσουμε ανέγγιχτες για τις επόμενες γενιές. Μας αρκούν τα Οχυρά του Μεσοπολέμου και τα πολυβολεία της εποχής του Ψυχρού Πολέμου, δεν χρειαζόμαστε κι άλλες μπετονένιες κατασκευές και νέους δρόμους στα βουνά. Μια που έχουμε νέα κυβέρνηση, είναι απολύτως απαραίτητο να καταργηθούν άμεσα οι διαγωνισμοί της ΡΑΕ αποκλειστικά μόνο για αιολικά και ν’ αφεθεί η αγορά να επιλέξει τεχνολογία. Να ανασταλούν άμεσα όλα τα έργα αιολικών, για τα οποία δεν έχει γίνει παραγγελία εξοπλισμού και μπορούν να δοθούν αντίστοιχες άδειες για εγκαταστάσεις Φ/Β. Τα αιολικά είναι «με τη βούλα του ΑΔΜΗΕ» η πλέον αναξιόπιστη μορφή ηλεκτροπαραγωγής και τα λεφτά δεν μας περισσεύουν.

Παραπομπές:

[1]: https://www.wind-energie.de/fileadmin/redaktion/dokumente/publikationen-oeffentlich/themen/06-zahlen-und-fakten/20190725_Factsheet_Status_des_Windenergieausbaus_an_Land_-_Halbjahr_2019.pdf

[2]: https://greeklignite.blogspot.com/2019/04/blog-post_26.html

[3]: http://www.rae.gr/site/system/docs/registry/ape_sithia_mod.csp?viewMode=normal

[4]: http://www.admie.gr/perissoteres-anakoinoseis/anakoinosi/article/3746/

[5]: https://www.deddie.gr/Documents2/DELTIA%20TYPOU%202018/Aνακοίνωση%20ΔΕΔΔΗΕ.pdf

[6]: https://www.pv-tech.org/news/portugal-reveals-winners-of-record-breaking-solar-auction

Χρήστος Ι. Κολοβός – Δρ Μηχανικός Μεταλλείων – Μεταλλουργός Μηχανικός ΕΜΠ

τ. Διευθυντής Κλάδου Μεταλλευτικών Μελετών & Έργων ΔΕΗ ΑΕ/Λιγνιτικό Κέντρο Δυτικής Μακεδονίας

Μέλος Περιφερειακής Επιτροπής Διαβούλευσης Περιφέρειας Δυτικής Μακεδονίας