Γράφει η Ιωάννα Χαρμπέα κοινωνιολόγος/εγκληματολόγος
Είναι γεγονός ότι η αλόγιστη παρέμβαση στο φυσικό περιβάλλον είναι στις πρώτες θέσεις της «μαύρης λίστας» που έχουν συντάξει οι αλλεργιολόγοι με στόχο να καταγράψουν τα αίτια που συμβάλουν στην έξαρση των αλλεργιών!
Ειδικότερα, όπως οι ίδιοι επισημαίνουν, η αλόγιστη παρέμβασή μας στο φυσικό περιβάλλον με την καταστροφή του δασικού πλούτου, την αύξηση των ατμοσφαιρικών ρύπων, το φαινόμενο του θερμοκηπίου και την παράλληλη αλλαγή στον τρόπο διαβίωσης (σύμφωνα με τα δυτικά πρότυπα) έχει οδηγήσει σε περιβαλλοντικά αδιέξοδα με αρνητικές επιπτώσεις στην υγείας μας, ειδικά όσον αφορά τις αλλεργίες.
Με τον όρο αλλεργία εννοείται η παθολογική κατάσταση, κατά την οποία ο οργανισμός αντιδρά απέναντι σε αβλαβείς περιβαλλοντικές ουσίες, που ονομάζονται αλλεργιογόνα. Πιο ειδικά, η αλλεργία είναι αντίδραση υπερευαισθησίας τύπου Ι στην οποία κύριοι πρωταγωνιστές είναι ειδικά κύτταρα του αίματος και ένας ειδικός τύπος αντισώματος (η ανοσοσφαιρίνη Ε).
Ως αλλεργιογόνα μπορούν να δράσουν ορισμένες τροφές όπως τα αυγά, τα ψάρια, τα θαλασσινά ή οι φράουλες, φάρμακα όπως η πενικιλίνη, οι αντιοροί (πχ αντιτετανικός) ,σκιαγραφικά σκευάσματα που χρησιμοποιούνται στην ακτινολογία καλλυντικά, χρώματα, η γύρη διαφόρων φυτών, φτερά και τρίχες διαφόρων ζώων, η σκόνη κ.α. Το πιο ζωτικό πρόβλημα, που αντιμετωπίζει ο άνθρωπος σήμερα, είναι η ατμοσφαιρική ρύπανση και το φαινόμενο του «θερμοκηπίου» με σοβαρές επιπτώσεις και στην υγεία, ιδιαίτερα στις αλλεργίες. Το Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση έχει υπολογίσει την μείωση του φυσικού πλούτου του πλανήτη μας στο 30%, μόνο κατά το τελευταίο τέταρτο του 20ου αιώνα.
Οι αριθμοί είναι πράγματι απαισιόδοξοι, αφού ο σύγχρονος άνθρωπος αφανίζει κάθε ώρα 120 τετραγωνικά χιλιόμετρα δεντροφυτεμένης έκτασης, δηλ. το 1/5 της έκτασης του Ολύμπου.
Πρέπει να τονιστεί ότι τα δάση είναι αυτά που απορροφούν το διοξείδιο του άνθρακα, δηλαδή το αέριο που συμβάλλει κατά 76% στο φαινόμενο του θερμοκηπίου.·Κατά συνέπεια, όσο συνεχίζουμε να θυσιάζουμε τα δέντρα μας στο βωμό της οικοπεδοποίησης-τσιμεντοποίησης, τόσο πιο αποπνικτική και πλούσια σε ρύπους ατμόσφαιρα θα κληροδοτήσουμε στα παιδιά μας.
Είναι γνωστό ότι η ρύπανση της ατμόσφαιρας προκαλεί επιδείνωση όλων των αναπνευστικών παθήσεων. Σε σχέση με την αναπνευστική αλλεργία (αλλεργική ρινίτιδα και άσθμα) τα διάφορα μικροσωματίδια ρύπων (που εκπέμπονται από τις καύσεις των αυτοκινήτων), διευκολύνουν και την μεταφορά των γύρεων στο αέρα που αναπνέουμε, ενώ ταυτόχρονα αυξάνουν την αλλεργιογόνο δράση τους.
Επομένως, δεν πρέπει να μας εκπλήττει η εντυπωσιακή αύξηση των αλλεργικών νοσημάτων που καταγράφτηκε τα τελευταία χρόνια και στην χώρα μας.
Ποιοι παράγοντες, τελικά έχουν συμβάλλει στην μεγάλη αύξηση της αλλεργίας;
Όμως και άλλοι παράγοντες, όπως εμβολιασμοί, έλεγχος των λοιμώξεων με αντιβιοτικά, ενδοοικιακή ρύπανση (και ιδιαίτερα το κάπνισμα), αλλαγές στις διατροφικές και άλλες συνήθειες, το άγχος, η απομάκρυνσή μας από τη φύση και την επαφή με τα ζώα -και γενικά ό,τι ονομάζομε δυτικό τρόπο διαβίωσης- φαίνεται ότι έχουν συμβάλλει στην αύξηση της αλλεργίας.
Σύμφωνα με την άποψη του Jim Robbins στους New Yorks Times, ο όρος που χρησιμοποιούν αυτόν τον καιρό βιολόγοι και οικονομολόγοι –υπηρεσίες οικοσυστήματος– αναφέρεται στους πολλούς τρόπους με τους οποίους η φύση υποστηρίζει την ανθρώπινη προσπάθεια. Τα δάση φιλτράρουν το νερό που πίνουμε, για παράδειγμα, και τα πουλιά και οι μέλισσες γονιμοποιούν τις σοδειές, πράγματα που έχουν ουσιαστική οικονομική και βιολογική αξία. Αν δεν καταλάβουμε και δεν φροντίσουμε τον φυσικό κόσμο, τα συστήματα αυτά μπορεί να διαλυθούν και να στραφούν εναντίον μας με τρόπους που δεν γνωρίζουμε. Κρίσιμο παράδειγμα είναι ένα μοντέλο για την ανάπτυξη των μολυσματικών νόσων που δείχνει πως οι περισσότερες επιδημίες – AIDS, Δυτικός Νείλος, SARS, νόσος Lyme… – δεν συμβαίνουν απλώς. Είναι ένα αποτέλεσμα αυτών που κάνουν οι άνθρωποι στη φύση.
Οι ασθένειες αποδεικνύεται πως είναι, σε μεγάλο βαθμό, περιβαλλοντικό ζήτημα. Το 60% των αναδυόμενων μολυσματικών νόσων που προσβάλλουν ανθρώπους προέρχεται από ζώα. Και πάνω από τα δύο τρίτα αυτών προέρχονται από την άγρια ζωή. Ομάδες κτηνιάτρων και βιολόγων συνεργάζονται σε παγκόσμιο επίπεδο με γιατρούς και επιδημιολόγους για να κατανοήσουν την «οικολογία της ασθένειας». Αυτό γίνεται στο πλαίσιο ενός προγράμματος που ονομάζεται Predict και χρηματοδοτείται από την Υπηρεσία των ΗΠΑ για τη Διεθνή Ανάπτυξη.
Ειδικοί προσπαθούν να καταλάβουν, με βάση το πώς οι άνθρωποι αλλάζουν το τοπίο -με ένα νέο αγρόκτημα ή μ’ έναν νέο δρόμο, για παράδειγμα –πού οι επόμενες ασθένειες είναι πιθανό να περάσουν στους ανθρώπους και πώς να τις εντοπίσουμε μόλις εμφανιστούν, πριν προλάβουν να επεκταθούν. Συγκεντρώνουν αίμα, σάλιο και άλλα δείγματα από είδη υψηλού κινδύνου της άγριας ζωής για να δημιουργήσουν μια βιβλιοθήκη των ιών, ώστε όταν κάποιος προσβάλει ανθρώπους, να μπορεί ταχύτερα να ταυτοποιηθεί.
Οι ειδικοί είναι κρίσιμο να βρουν και να κατανοήσουν τις υποκείμενες αιτίες των ασθενειών. «Όλες οι νεοεμφανιζόμενες ασθένειες τα τελευταία 30 ή 40 χρόνια ήταν αποτέλεσμα της εισβολής του ανθρώπου στην άγρια φύση και των αλλαγών στη δημογραφία», λέει ο Πίτερ Ντάζα, πρόεδρος της EcoHealth. Οι αναδυόμενες μολυσματικές νόσοι είναι είτε νέοι τύποι παθογόνων ή παλιοί που έχουν μεταλλαχθεί σε καινούργιους, όπως κάνει κάθε χρόνο η γρίπη. Το AIDS, για παράδειγμα, πέρασε στους ανθρώπους από τους χιμπαντζήδες στη δεκαετία του 1920, όταν κυνηγοί ζώων στην Αφρική τους σκότωναν και τους έτρωγαν.
Οι ασθένειες ανέκαθεν προέρχονταν από τα δάση και την άγρια ζωή και έβρισκαν τον δρόμο τους ως τους ανθρώπινους πληθυσμούς – η πανώλη και η ελονοσία είναι δύο παραδείγματα. Όμως, οι αναδυόμενες νόσοι έχουν τετραπλασιαστεί στο τελευταίο μισό του αιώνα, λένε οι ειδικοί, σε μεγάλο βαθμό επειδή αυξάνεται η εισβολή των ανθρώπων σε οικοσυστήματα που αποτελούν εστίες ασθενειών, κυρίως σε τροπικές περιοχές.
Με τα σύγχρονα αεροπορικά ταξίδια και με εκτεταμένο το λαθρεμπόριο της άγριας ζωής, οι πιθανότητες για μια σοβαρή έκρηξη επιδημίας σε μεγάλα πληθυσμιακά κέντρα είναι τεράστιες. Οι ασθένειες είναι αποτέλεσμα της εισβολής του ανθρώπου στη φύση και κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου. Ποτέ, όμως, δεν είναι αργά να κατανοήσουμε το μέγεθος του κινδύνου και να αναχαιτίσουμε τη βέβαιη καταστροφή.
Όσο ο σύγχρονος Ερυσίχθονας, που καταστρέφει το περιβάλλον, ζει μέσα μας τόσο τα οικοσυστήματα θα καταστρέφονται, τόσο οι αλλεργίες και οι ασθένειες θα εξαπλώνονται ώσπου να αφανιστεί και ο ίδιος ο άνθρωπος -γιατί και αυτός μέρος του οικοσυστήματος αποτελεί. Και όσοι από εσάς αναρωτιέστε γιατί ένας κοινωνιολόγος τα γράφει όλα αυτά ας μην ξεχνάτε ότι οι κοινωνικές σχέσεις επηρεάζονται άμεσα από το ευρύτερο περιβάλλον. Εξάλλου δεν είναι τυχαίο ότι υπάρχει ολόκληρη σειρά μαθημάτων με τίτλο κοινωνιολογία του περιβάλλοντος ή περιβαντολλογική κοινωνιολογία. Αυτά με αφορμή τη σημερινή ερώτηση κυρίου( Ν.Κ.) πως ένας κοινωνιολόγος γράφει και με τι αρμοδιότητα. Μάλλον ο συγκεκριμένος αγνοεί το ευρύ φάσμα γνώσεων και τις εξειδικεύσεις. Δυστυχώς ή ευτυχώς είμαστε κοινωνικά όντα αλληλένδετα και σε άμεση διαντίδραση με το φυσικό περιβάλλον. Συνεπώς οι αλλοτριώσεις στη φύση επηρεάζουν και την κοινωνική οντότητα και διάσταση μας.
