​Νίκος Κωνσταντάρας: Συμφωνίες και προθέσεις, ύλη και πνεύμα

   Τα κέρδη του Αλέξη Τσίπρα από τη συμφωνία –ή «πρόθεση» για συμφωνία– με τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο είναι προφανή. Τα οφέλη για την Εκκλησία της Ελλάδος, όμως, είναι δυσδιάκριτα. Η κυβέρνηση, άλλωστε, αμέσως αποκάλυψε την πρόθεσή της να «αποταμιεύσει» το κέρδος, με τον εκπρόσωπό της να προεξοφλεί την απομάκρυνση 10.000 κληρικών από το Ταμείο από το οποίο πληρώνονται οι δημόσιοι υπάλληλοι και την πρόσληψη, εν καιρώ, εργαζομένων που θα καλύψουν ανάγκες «του κοινωνικού κράτους», όπως γιατροί, δάσκαλοι, κ.ά. Η Εκκλησία κινείται σε χρόνους ανεξάρτητους απ’ αυτούς της πολιτικής και ίσως το δικό της κέρδος φανεί αργότερα. Μέσα στα πολλά ερωτήματα που προκύπτουν, πάντως, η μεγαλύτερη ασάφεια είναι εάν στο τέλος θα υπάρξει συμφωνία.

   Εδώ παρατηρούμε, πάλι, την τακτική του πρωθυπουργού να επιδιώκει την εικόνα του δραστήριου πολιτικού που δεν φοβάται να καταπιαστεί με χρονίζοντα προβλήματα, ενώ οι κινήσεις του προδίδουν αδιαφορία για την ουσία, για το αποτέλεσμα. Οπως και με τη συνθήκη των Πρεσπών, δεν υπήρξε προετοιμασία του εδάφους ώστε να σχηματιστεί ένα ισχυρό πολιτικό και κοινωνικό μέτωπο που θα μπορούσε να στηρίξει τη συμφωνία. Τώρα, ενώ ο πρωθυπουργός και ο Αρχιεπίσκοπος υπογράμμισαν ότι η συμφωνία θα τεθεί στην κρίση της Ιεραρχίας και του υπουργικού συμβουλίου, η δημοσιοποίησή της ήδη προκαλεί ισχυρές αντιδράσεις από μητροπολίτες και από τους περίπου 10.000 κληρικούς, που φοβούνται ότι θα δουν τις ζωές τους να αλλάζουν δραματικά. Επιπλέον, το Οικουμενικό Πατριαρχείο, στο οποίο υπόκεινται οι Εκκλησίες της Κρήτης και της Δωδεκανήσου, φαίνεται να μην είχε ενημερωθεί για τη συμφωνία. Από την ίδρυση του ελληνικού κράτους, η σχέση μεταξύ της Εκκλησίας της Ελλάδος και της Μεγάλης Εκκλησίας της Κωνσταντινούπολης ήταν δύσκολη και κορυφαίας σημασίας. Οι σημερινές εξελίξεις δείχνουν είτε επικίνδυνη αδιαφορία είτε υπονόμευση αυτής της σχέσης.

   Ο Αρχιεπίσκοπος μίλησε για την αγωνία του για τα οικονομικά της Εκκλησίας και για την ανάγκη να μετατραπεί η περιουσία της «από υλικό αντικείμενο σε πνευματικό», ευχαριστώντας τον πρωθυπουργό για την πρόθεσή του να συμβάλει σε αυτό. Ευχαρίστησε τον κ. Τσίπρα, επίσης, «για την πρωτοβουλία σας να αφήσετε το προοίμιο του Συντάγματος όπως το έφτιαξαν οι πατέρες μας». Εδώ προκύπτει το ερώτημα: Πέρα από το πυροτέχνημα της «μετάταξης» των κληρικών και της συνδιαχείρισης περιουσιακών στοιχείων, τι ακριβώς αλλάζει στις σχέσεις Εκκλησίας – Κράτους;