Είναι ένα ερώτημα που κάθε Οκτώβριο, με την απελευθέρωση της Αθήνας καταρχάς κι ύστερα με την κήρυξη του πολέμου, γίνεται καρφί στο μυαλό: Βλέπουν άραγε οι Γερμανοί, όλων των μεταπολεμικών γενεών, ταινίες με θέμα τις αγριότητες των προγόνων τους στα στρατόπεδα εξόντωσης, εναντίον Εβραίων, Τσιγγάνων, ομοφυλοφίλων, αναπήρων, πολιτικών κρατουμένων και αντιστασιακών; Κι αν αποφεύγουν τις ταινίες μυθοπλασίας, μήπως στέκονται περισσότερο σε ντοκιμαντέρ;
Το ζητούμενο δεν είναι βέβαια η διά παντός ενοχοποίηση ενός ολόκληρου λαού, στους κόλπους του οποίου υπήρξαν και αντιστασιακοί, που πλήρωσαν με θάνατο τη γενναιότητά τους. Το ζητούμενο, το αναζητούμενο μάλλον, είναι το μέγεθος της ήττας της συλλογικής μνήμης, σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, αν όχι σε οικουμενικό. Δεν χωράει αμφιβολία πως έχει ηττηθεί η μνήμη μας. Το μαρτυρεί η ακμή των νεοφασιστών και των νεοναζιστών σε ποικίλες χώρες. Αλλοι εξ αυτών δρουν απροκάλυπτα, άλλοι κρύβουν τον φιλοχιτλερισμό τους κάτω απ’ την κουκούλα του υπερπατριώτη. Αυτό συμβαίνει με τους δικούς μας χρυσαυγίτες νεοναζιστές, που φορούν κάτι ενδιάμεσο σε χλαμύδα και φουστανέλα, για να καλύψουν τη στολή των SS που ζεσταίνει το σώμα και κυρίως την ψυχή τους.
Το ντοκιμαντέρ του Αντρέ Σίνγκερ «Θα πέσει η νύχτα», που προβλήθηκε την Τρίτη από το Κανάλι της Βουλής, είναι κι αυτό ένα καρφί. Τίποτε δεν λες αν το πεις συγκλονιστικό. Δευτερόλεπτο το δευτερόλεπτο, εικόνα την εικόνα, μπήγεται όλο και πιο βαθιά στο μυαλό και στην καρδιά. Χωρίς κανέναν μελοδραματισμό, με άκρα οικονομία στις περιγραφές, αναδεικνύει την επιστημονικά οργανωμένη, μαζικά υποστηριγμένη και ψυχρότατα διεκπεραιωμένη επιχείρηση αφανισμού εκατομμυρίων ανθρώπων. Επιχείρηση που θα είναι εσαεί η μεγαλύτερη ντροπή της ανθρωπότητας.
Το ντοκιμαντέρ γράφει ιστορία, έχει όμως και τη δική του ιστορία. Το υλικό του είναι του 1945, εικόνες που τράβηξε ο βρετανικός στρατός στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ώστε να μην παραγραφεί η θηριωδία. Το φιλμ που ετοιμάστηκε τότε, με την εποπτεία του Σίντνεϊ Μπερνστάιν, που ζήτησε τη σκηνοθετική συνδρομή του Αλφρεντ Χίτσκοκ, δεν προβλήθηκε ποτέ, για λόγους πολιτικούς. Τμήμα του πάντως παρουσιάστηκε στη Δίκη της Νυρεμβέργης, σαν αυθεντικός μάρτυρας. Η δουλειά του Σίνγκερ πρωτοπροβλήθηκε το 2014, στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου του Βερολίνου, και σε περιορισμένο αριθμό αιθουσών το 2015. Κρίμα. Θα ’πρεπε να είναι τμήμα της διδακτέας ύλης των λυκείων όλου του κόσμου.
