Του Γεωργίου Παπασίμου
Δικηγόρου
Η επιβολή δασμών από τον Trump σε πανηγυρικούς τόνους και η ανακήρυξή ως «ημέρα απελευθέρωσης» των ΗΠΑ, η επιβολής τους, επαναφέροντας στο προσκήνιο την ρητορική του άκρατου προστατευτισμού και του οικονομικού εθνικισμού, με αφήγημα την θυματοποίηση της Αμερικής, έναντι όλων των άλλων κρατών στο εμπορικό ισοζύγιο και την ανάγκη άμεσης επαναβιομηχανοποίησης της, έχουν προκαλέσει σοκ σε όλο τον πλανήτη. Πολλοί ομιλούν για μία ιδιότυπη επανάσταση, νέου τύπου, αφού επιχειρείται με άγαρμπο και μη διπλωματικό τρόπο η ανατροπή του κυρίαρχου, επί πολλά χρόνια συστήματος του ελεύθερου εμπορίου, δηλαδή της παγκοσμιοποίησης, που οι ίδιες οι ΗΠΑ θεμελίωσαν. Με δική τους συνεπώς ευθύνη η διαδικασία αυτή είχε ως τελικό αποτέλεσμα τη σταδιακή μετατροπή τους από βιομηχανική και πλεονασματική χώρα, σε εισαγωγική με χρέος, που αγγίζει τα 36 τρις δολάρια για την εξυπηρέτηση του οποίου, απαιτείται περίπου ένα τρις δολάρια τον χρόνο. Αποτελεί ειρωνεία της ιστορίας, ότι η μαζική μεταφορά των βιομηχανιών στην Ασία και κυρίως στην Κίνα, που την έβλεπαν ως χώρα εκμετάλλευσης, χωρίς να μπορούν να φανταστούν, ότι αυτή θα αξιοποιούσε τη διαδικασία αυτή για δική της ενίσχυση, ξεκίνησε από τον Ρίγκαν με τη στήριξη του ρεπουμπλικανικού κόμματος, που είναι αυτό που αρχικά προώθησε τις αρχικές διαδικασίες της παγκοσμιοποίησης. Σήμερα, την αντίστροφη διαδρομή επιχειρεί να βαδίσει ο Trump με τις αποφάσεις του, έναντι του βασικού εμπορικού και όχι μόνο αντιπάλου των ΗΠΑ, την Κίνα, που μέσω των τεραστίων κερδών τις προηγούμενες δεκαετίες από το εμπόριο με τις ΗΠΑ, έχει μετατραπεί στους μεγαλύτερους αγοραστές του αμερικανικού χρέους, μέσω της κατοχής τεραστίων ποσοτήτων ομολόγων του αμερικανικού δημοσίου.
Η φαρέτρα των δασμών από τον Trump είναι, συνεπώς, ένα εργαλείο για την αναδιαμόρφωση της αμερικανικής ηγεμονίας στον κόσμο και της προσπάθειας ανακοπής της προϊούσας οικονομικής αποδυνάμωσης αυτών, που έχει σοβαρές επιπτώσεις την πλανητική ηγεμονία, σε ένα υπό διαμόρφωση πολυπολικό κόσμο, όπου οι νέοι πόλοι (Κίνα, Ινδία, Ρωσία κλπ.) επιδιώκουν αρχικά την πλήρη ισοτιμία στις παγκόσμιες εξελίξεις και στη συνέχεια την εκθρόνιση των ΗΠΑ από τον θρόνο του πλανητικού ηγεμόνα.
Η επιχειρηθείσα pax Americana, μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ είχε πολύ σύντομη χρονική διάρκεια για δύο βασικούς λόγους. Από τη μια μεριά, ο καπιταλισμός «ζόμπι», παρά τους θεωρητικούς βερμπαλισμούς γιγάντωσε, την ανισότητα των κοινωνιών και την εξαθλίωση του τρίτου και τετάρτου κόσμου στον πλανήτη με συνέπεια να θαμπώσει πολύ γρήγορα το δυτικό αφήγημα. Παράλληλα, η πλήρης διάλυση του ελέγχου της κίνησης κεφαλαίων σε παγκόσμιο επίπεδο και η κατάργηση των εθνικών συνόρων και ελέγχων προκειμένου να εξυπηρετηθούν τα συμφέροντα του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου, μετέτρεψαν την Κίνα αρχικά σε παγκόσμιο πλανητικό εργοστάσιο και σήμερα σε υποψήφια ηγεμονική οικονομική, στρατιωτική και πολιτική δύναμη. Από την άλλη πλευρά, η αντιτρομοκρατική σταυροφορία των ΗΠΑ και των δυτικών χωρών στην Ασία και τη Μέση Ανατολή, μετά το τρομοκρατικό χτύπημα της 11ης Σεπτεμβρίου, κατέληξε σε παταγώδη αποτυχία, όχι μόνο στρατιωτική και γεωπολιτική, αλλά και οικονομική, αφού ξοδεύτηκαν πάνω από 6 τρις δολάρια για τους πολέμους αυτούς, που επέτειναν την οικονομική αποδυνάμωσή τους.
Για το ζήτημα της ηγεμονίας, που οι μεγάλοι διανοητές Ιμάνουελ Βάλερσταϊν και ο Τζιοβάνι Αρίγκι, ανέλυσαν και ανέδειξαν την θεωρία των κοσμοσυστημάτων (World System Theory) δικαιώνονται σήμερα απόλυτα. Σύμφωνα με αυτήν, το διεθνές σύστημα διευθύνεται κατά καιρούς από κάποια ηγεμονική δύναμη, που επιβάλλει τους κανόνες στην οικονομία, την διπλωματία, την πολιτική, την κουλτούρα και τον πόλεμο, λειτουργώντας ως οργανωτική αρχή του παγκόσμιου συστήματος στη βάση ενός συγκεκριμένου κοινωνικού και πολιτικού παραδείγματος και προσφέροντας ταυτόχρονα και κυβερνησιμότητα στο όλο σύστημα. Η εξέλιξη του διακρατικού συστήματος έχει τον χαρακτήρα μιας κυκλικής διαδικασίας ανόδου και πτώσης ηγεμονικών κρατών, διαδικασία κατά την οποία μετατοπιζόταν το κέντρο εντός του καπιταλιστικού κοσμοσυστήματος. Σε κάθε μία από αυτές τις φάσεις ο κύκλος της κυριαρχίας του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου σηματοδοτεί τη λεγόμενη εποχή του «φθινοπώρου» της εκάστοτε ηγεμονίας, δηλαδή την περίοδο της αρχής του τέλους της. Το «φθινόπωρο» κάθε ηγεμονίας αποτελεί την έναρξη μιας μακράς περιόδου μεγάλης αστάθειας και όξυνσης των ανταγωνισμών. Στο στάδιο αυτό βρισκόμαστε σήμερα εν σχέσει με την αμερικανική ηγεμονία.
Αυτή την παρακμιακή πορεία των ΗΠΑ επιχειρεί με τις πολιτικές του να ανακόψει ο Trump και ο κύκλος των δισεκατομμυριούχων φεουδαρχών του χρήματος που τον στηρίζουν. Πλην όμως η προσπάθεια αυτή, με αυτούς τους απλοϊκούς τρόπους της επιβολής δασμών, προκειμένου μακροπρόθεσμα να μετατραπούν οι ΗΠΑ σε μία χώρα, που θα παράγει και θα καταναλώνει κυρίως αμερικανικά προϊόντα, έχει στενούς ορίζοντες, αφού το σύστημα της παγκοσμιοποίησης, που οι ίδιες δημιούργησαν και γιγάντωσαν αποτελεί σήμερα μία λερναία ύδρα που είναι δύσκολο να ανατραπεί με τέτοιου είδους πολιτικές, ακόμα και αν τις επιχειρούν οι γεννήτορές του, δηλαδή οι ΗΠΑ, που έχουν ακόμα καθοριστικό και πρωταγωνιστικό ρόλο στα παγκόσμια πράγματα. Και αυτό γιατί πέραν του ότι είναι βέβαιον, ότι οι συνέπειες και αυτών των πολιτικών, όπως και της άκρατης καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης, θα τις αντιμετωπίζουν πρωτίστως τα πλατιά λαϊκά στρώματα κάθε κοινωνίας, αρνητικές συνέπειες προβλέπεται να υπάρξουν και στο εσωτερικό των ΗΠΑ με αύξηση του πληθωρισμού και αδυναμία υλοποίησης των υποσχέσεων Trump για μεγάλες βιομηχανικές επενδύσεις για πλούτο και νέες θέσεις εργασίας, που είναι βέβαιον ότι θα πλήξουν γρήγορα την εικόνα του, στο εκλογικό του ακροατήριο που τον στηρίζει στο εσωτερικό της χώρας του.
