Η Βασιλόπιτα , όπως ορίζει η ελληνική παράδοση, κόβεται από οικογένειες την Πρωτοχρονιά για να ευλογήσει το σπίτι και να φέρει καλή τύχη για τη νέα χρονιά. Αυτό γίνεται συνήθως τα μεσάνυχτα της παραμονής της Πρωτοχρονιάς στην Ελλάδα . Ένα νόμισμα κρύβεται μέσα στο ψωμί, γλιστρώντας το στη ζύμη πριν το ψήσιμο. Τα μεσάνυχτα, το σημάδι του σταυρού είναι χαραγμένο με ένα μαχαίρι στην πίτα.
Ένα κομμάτι κέικ κόβεται σε φέτες για κάθε μέλος της οικογένειας και τυχόν επισκέπτες που είναι παρόντες εκείνη τη στιγμή, κατά σειρά ηλικίας από τον μεγαλύτερο έως τον μικρότερο. Φέτες κόβονται επίσης για διάφορα συμβολικά άτομα ή ομάδες, ανάλογα με την τοπική και την οικογενειακή παράδοση. Μπορεί να περιλαμβάνουν τον Χριστό, τον Άγιο Βασίλειο και άλλους αγίους ή τους φτωχούς, το νοικοκυριό κλπ. Οι παραλλαγές των συνταγών είναι αμέτρητες.
Θρησκευτική παράδοση
Κάποτε στη Καισαρεία της Καππαδοκίας στη Μικρά Ασία που επίσκοπος ήταν ο Μέγας Βασίλειος ήλθε να τη καταλάβει ο Έπαρχος της Καππαδοκίας με πρόθεση να τη λεηλατήσει. Τότε ο Μέγας Βασίλειος ζήτησε από τους πλούσιους της πόλης του να μαζέψουν ό,τι χρυσαφικά μπορούσαν προκειμένου να τα παραδώσει ως “λύτρα” στον επερχόμενο κατακτητή.
Πράγματι συγκεντρώθηκαν πολλά τιμαλφή. Κατά την παράδοση όμως είτε επειδή μετάνιωσε ο έπαρχος, είτε (κατ΄ άλλους) εκ θαύματος ο Άγιος Μερκούριος με πλήθος Αγγέλων απομάκρυνε τον στρατό του, ο Έπαρχος απάλλαξε την πόλη από επικείμενη καταστροφή. Προκειμένου όμως ο Μέγας Βασίλειος να επιστρέψει τα τιμαλφή στους δικαιούχους, μη γνωρίζοντας σε ποιόν ανήκει τι, έδωσε εντολή να παρασκευαστούν μικροί άρτοι εντός των οποίων τοποθέτησε ανά ένα των νομισμάτων ή τιμαλφών και τα διένειμε στους κατοίκους την επομένη του εκκλησιασμού.
Το γεγονός αυτό απέληξε σε διπλή χαρά από της αποφυγής της καταστροφής της πόλης και συνεχίσθηκε η παράδοση αυτή κατά τη μνήμη της ημέρας του θανάτου του (εορτή του Αγίου και του Μεγάλου Βασιλείου).
