Η Μυθολογία της Περιβαλλοντικής -Ο Μύθος του Ερυσίχθονα, μάθημα για το σύγχρονο πολιτισμό

Λίντα Τσαμπίρη – Αρχαιολόγος

Η Φύσις  περιλαμβάνει τη γη, τα φυτά, τα ζώα και τους ανθρώπους,  μεταξύ των οποίων  υπάρχει μια αλληλεπίδραση, καθώς αποτελούν ένα  αδιάσπαστο  σύνολο. Έτσι, αν ένα από τα συστατικά αυτής της σχέσης βεβηλωθεί, προσβάλλονται και τα υπόλοιπα.

Οι αρχαίοι Έλληνες λάτρευαν τη φύση, καθώς τα πάντα στην αρχαία Ελλάδα ήταν πλήρη Θεών και θεοτήτων: από τα δέντρα μέχρι τη θάλασσα και από τα βουνά μέχρι τις πεδιάδες. Αυτή η θεοποίηση της φύσης ενέπνευσε στους αρχαίους Έλληνες το σεβασμό για το φυσικό περιβάλλον.

Ήδη στον Όμηρο αναφέρεται ότι ο Οδυσσέας μάζευε ξερά ξύλα για να φτιάξει σχεδία. Ανάλογο σεβασμό για το περιβάλλον μαρτυρά και η άποψη του Θεόφραστου, πατέρα της Οικολογίας, ότι τα φυτά, τα δέντρα και τα δάση δεν υπάρχουν για να υπηρετούν τον άνθρωπο, διότι και αυτά είναι μέρος της φύσης, όπως κι ο ίδιος.

Ο Πυθαγόρας δίδασκε στους μαθητές του να σέβονται το περιβάλλον, περιορίζοντας  την παρέμβαση στις φυσικές διεργασίες, καθώς «όσο ο μέσος άνθρωπος εξακολουθεί να είναι αδυσώπητος καταστροφέας των κατώτερων υπάρξεων δε θα γνωρίσει τη γαλήνη και την υγεία». Από την άλλη ο Ιπποκράτης υποστήριζε ότι η υγεία των λαών είναι αποτέλεσμα των δεδομένων του μικροκλίματος, της διατροφής και της ποιότητας του πόσιμου νερού.

Εκτός από τις παραπάνω αναφορές χαρακτηριστικό παράδειγμα που αναφέρεται στην προστασία του περιβάλλοντος αποτελεί ο μύθος του βασιλιά Ερυσίχθονα, του άξεστου βασιλιά της Θεσσαλίας, που θέλοντας να χτίσει ένα μεγαλόπρεπο παλάτι, άρχισε να κόβει αλόγιστα τα δέντρα του δάσους. Όταν οι υπήκοοι του προσπάθησαν να τον μεταπείσουν, ο Ερυσίχθονας άρχισε να διατυπώνει ύβρεις για τα δέντρα, τις νύμφες ακόμη και για την ίδια τη Δήμητρα, κόβοντας το αρχαιότερο δέντρο του Δάσους. Τότε εξοργισμένη, η Θεά αποφάσισε να τον τιμωρήσει παραδειγματικά για την καταστροφή των δέντρων και τις ύβρεις του. Πρόσταξε την θεά Πείνα να σπεύσει και αυτή έκανε τον βασιλιά να πεινάει συνεχώς -χωρίς να μπορεί να χορτάσει την πείνα του, όσο και αν έτρωγε. Ολόκληρη η περιουσία του έγινε …φαγητό, ενώ αναγκάστηκε να πουλήσει ακόμη και την αγαπημένη του μοναχοκόρη, προκειμένου να αγοράσει τρόφιμα. Λιμοκτονώντας και έχοντας χάσει τα πάντα, ο Ερυσίχθονας «καταβρόχθισε τελικά τις ίδιες του τις σάρκες …»

Στις μέρες μας ο άνθρωπος δεν συμπεριφέρεται ως ένα ακόμη δημιούργημα αυτού του πλανήτη, αλλά ως ο απόλυτος δικαιούχος της εκμετάλλευσης του φυσικού περιβάλλοντος, χωρίς να υπολογίζει ότι η σωτηρία του πλανήτη συνεπάγεται άμεσα και τη δική του σωτηρία. Καθώς, όποιος δε σέβεται τη φύση, στρέφεται ενάντια στον ίδιο του τον εαυτό και στο τέλος θα πάθει ότι έπαθε και ο Ερυσίχθονας: θα φάει τις ίδιες του τις σάρκες, μην έχοντας να φάει κάτι άλλο.