Οι Νίκολα Σάκο και Μπαρτολομέο Βαντσέτι ήταν Αμερικανοί αναρχικοί ιταλικής καταγωγής, που καταδικάστηκαν σε θάνατο κατηγορούμενοι για τους φόνους δυο ανθρώπων κατά τη διάρκεια μιας ληστείας, το 1920.
Ο Νίκολα Σάκο (1891-1927) και ο Μπαρτολομέο Βαντσέτι (1888-1927) μετανάστευσαν από την Ιταλία στις ΗΠΑ το 1908 και γνωρίστηκαν σε μια διαδήλωση το 1917. Ο μεν Σάκο δούλευε ως τσαγκάρης και νυχτοφύλακας, ο δε Βαντσέτι ως ψαράς στην ευρύτερη περιοχή της Βοστώνης. Και οι δυο ήταν δεδηλωμένοι αναρχικοί και ασπάζονταν τις ιδέες περί επαναστατικής βίας του συμπατριώτη τους Λουίτζι Γκαλεάνι (1861-1931), μιας διεθνούς προσωπικότητας του αναρχικού κινήματος.
Οι δύο φίλοι και συναγωνιστές, συνελήφθησαν στις 5 Μαΐου 1920 και κατηγορήθηκαν ότι λίγες ημέρες νωρίτερα, στις 15 Απριλίου, είχαν δολοφονήσει στο Σάουθ Μπρέιντρι της Μασαχουσέτης τον ταμία ενός εργοστασίου υποδηματοποιίας και τον σωματοφύλακά του, με σκοπό να αποσπάσουν τα χρήματα τής μισθοδοσίας. Κατά την στιγμή της σύλληψής τους βρέθηκαν πάνω τους αναρχικά φυλλάδια και δύο πιστόλια. Και οι δυο αρνήθηκαν κατηγορηματικά ότι συμμετείχαν στην ληστεία.
Η περίπτωσή τους από τότε, γνώρισε ένα τεράστιο παγκόσμιο κύμα συμπαράστασης αφού ήταν εμφανές ότι υπήρξαν θύματα κακοδικίας και ότι τους επεβλήθη η θανατική ποινή εξαιτίας της πολιτικής ιδεολογίας τους, αν και ήταν αθώοι του εγκλήματος για το οποίο κατηγορούνταν.
Στις 15 Απριλίου του 1920, δυο υπάλληλοι χρηματαποστολής πυροβολήθηκαν και σκοτώθηκαν στην οδό Περλ (Pearl Street) στο Νότιο Μπρέιντρι (South Braintree) της Μασαχουσέτης, με σκοπό την κλοπή των δυο ξύλινων χρηματοκιβωτίων που κρατούσαν, τα οποία περιείχαν 15.776,51 δολλάρια. Αυτά είναι τα μόνα αδιαμφισβήτητα περιστατικά που έλαβαν χώρα και που αποδείχτηκαν πέραν πάσης αμφιβολίας.
Στις 11 Σεπτεμβρίου του 1920 παραπέμφθηκαν σε δίκη ο Νίκολα Σάκκο και ο Μπαρτολομέο Βαντσέτι, στους οποίους και αποδόθηκαν οι κατηγορίες για ανθρωποκτονία από πρόθεση εναντίον των δυο υπαλλήλων.
Η εκδίκαση της υπόθεσης «Κοινοπολιτεία εναντίον των Νικόλα Σάκο και Μπαρτολομέο Βαντσέτι» («Commonwealth v. Nicola Sacco and Bartolomeo Vanzetti») έλαβε χώρα στο ορκωτό Δικαστήριο του Ντένταμ (Dedham) της Μασαχουσέτης. Στις 14 Ιουλίου 1921, και μετά από ομοφωνία των ενόρκων κήρυξε τους κατηγορουμένους ενόχους ανθρωποκτονίας πρώτου βαθμού και τους καταδίκασε σε θάνατο.
Κατά την διάρκεια των επόμενων χρόνων θα υποβληθούν πληθώρα προσφυγών και αιτήσεων επανεξέτασης της δικαστικής διαδικασίας αφού όπως υποστήριζαν οι συνήγοροι των κατηγορουμένων διαπράχτηκε κακοδικία. Ωστόσο κανένα αίτημα δεν έγινε αποδεκτό, ούτε καν και η έσχατη αίτηση προς τον Κυβερνήτη της Μασαχουσέτης Άλβαν Τ. Φούλερ (Alvan T. Fuller) , για μείωση έστω της ποινής έγινε αποδεκτή.
Ο Κυβερνήτης διόρισε ειδική τριμελής Επιτροπή Επανεξέτασης, τον Ιούνιο του 1927 που αποτελείτο από δυο Πρυτάνεις μεγάλων Πανεπιστημίων και έναν τέως Δικαστή, η οποία εξέτασε τη δικογραφία και αποφάνθηκε ότι η δίκη ήταν δίκαιη και οι κατηγορούμενοι ήταν ένοχοι «πέραν εύλογων αμφιβολιών». Στις 23 Αυγούστου του 1927 στις 12:00 τα μεσάνυχτα, οι κρατούμενοι στη φυλακή Τσαρλστάουν της Βοστώνης, καταδικασθέντες Νικόλα Σάκο και Μπαρτολομέο Βαντσέτι, οδηγήθηκαν στην ηλεκτρική καρέκλα όπου και εκτελέστηκαν.
Τον Ιούλιο του 1977 ο τότε Κυβερνήτης της Μασσαχουσέτης, Μάικ Δουκάκης έπειτα από ενδελεχή ανάγνωση των αρχείων της δίκης από την νομική ομάδα της Πολιτείας, αποκατέστησε την αλήθεια αναγνωρίζοντας την δικαστική πλάνη και επιβεβαιώνοντας την αθωότητα των κατηγορουμένων. Μάλιστα, ονόμασε την 23η Αυγούστου 1977 «Ημέρα μνήμης των Νικόλα Σάκο και Μπαρτολομέο Βαντσέτι».
