Του Ηλία Γιαννακόπουλου, Φιλολόγου
«Οι άνθρωποι έχουν το ελάττωμα, όταν έχει νηνεμία, να νομίζουν ότι δεν θα έρθει ποτέ καταιγίδα και δεν προετοιμάζονται» (Μακιαβέλι).
Τον τελευταίο καιρό, κι ενώ η χώρα μας άτυπα βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο, παρατηρείται μία ακατάσχετη οικονομική παροχολογία. Αφειδώς μοιράζονται σε κάθε κοινωνική τάξη αυξήσεις ή επιδόματα, ως εάν στην χώρα μας ανακαλύφτηκε ξαφνικά ένα οικόπεδο με “λεφτόδεντρα”. Στην μνήμη μας επανέρχεται το «Τσοβόλα δώσ τα όλα» (20/4/1989) που έγινε σύμβολο της αλόγιστης σπατάλης και της δημοσιονομικής εκτροπής .Κι αν τότε υπήρχε το άγχος της επανεκλογής μετά από 8 χρόνια εξουσίας του ΠΑΣΟΚ, τώρα προς τι αυτή η άκριτη παροχολογία, αφού οι δημοσκοπήσεις προμηνύουν μία άνετη επανεκλογή της ΝΔ;
Μέσα στην γενική ευφορία των πολιτών από τις οικονομικές παροχές κυβέρνηση και αξιωματική αντιπολίτευση συναγωνίζονται σε μία άκριτη υποσχεσιολογία που προκαλεί την κοινή “oικονομική λογική”. Τo ΠΑΣΟΚ επί ματαίω προτρέπει αυτοσυγκράτηση και περισσότερη φειδώ στα “ταξίματα” των δύο μονομάχων. Κάτι ξέρει αυτό από την κρίση του 2010.Τελικά το σύνθημα “λεφτά υπάρχουν” στοίχειωσε και ζητά δικαίωση.
Πολλοί μπροστά σε αυτήν την παροχολογία–σύνηθες φαινόμενο σε προεκλογική περίοδο– μιλούν για μία πολιτική εξαχρείωση με στοιχεία ηθικής έκπτωσης, αφού ο στόχος αυτής της παροχολογίας ή υποσχεσιολογίας είναι εμφανέστατος. Η ψήφος των πολιτών. Σε αυτήν την πολιτική και ηθική καταβύθιση συμβάλλει και το εκλογικό σύστημα που επιτάσσει τις πολλαπλές εκλογές για την “πολύφερνη νύφη”, την αυτοδυναμία.
Το χρέος των 400 δις
Οι παραπάνω σκέψεις είναι προϊόν της ανακοίνωσης του δημόσιου χρέους της χώρας μας κατά το έτος 2022.Ο αριθμός προκαλεί δέος και τρόμο με το άκουσμα και μόνο του αριθμού. Δεν μπορείς να πεις πως τα 400 δις είναι και λίγα. Το παράξενο είναι πως το στοιχείο αυτό, δηλαδή το δημόσιο χρέος, δεν απασχόλησε ιδιαίτερα τα ΜΜΕ. Αν εξαιρέσουμε κάποιες φωνές, το θέμα κατέστη αντικείμενο μόνον των ειδικών και όχι των πολλών. Ακόμη και η αντιπολίτευση εκώφευσε μπροστά στο θέμα αυτό, αν και στα άλλα θέματα, ήσσονος σημασίας, είναι λαλίστατη και επιθετική.
Η κυβέρνηση είναι καθησυχαστική με το επιχείρημα πως το χρέος αυτό είναι διαχειρίσιμο, εικονικό και παροδικό λόγω των πολλαπλών εξωγενών κρίσεων (πανδημία, πόλεμος, ενεργειακή κρίση…).Ωστόσο δεν παύουν τα 400 δις να προκαλούν ίλιγγο και να μάς γυρίζουν στα δύσκολα χρόνια του 2010, όπου το χρέος ήταν πολύ μικρότερο (300 δις). Σημειωτέον πως η ελληνική κυβέρνηση του 1974 μετά την πτώση της Χούντας παρέλαβε χρέος ,σχεδόν μηδενικό.
Πώς έγινε στην μεταπολιτευτική Ελλάδα με 13 διαφορετικούς πρωθυπουργούς το χρέος να σκαλώσει στα 400 δις; Κάποιοι είπαν, κάπως αποφθεγματικά, πως ξοδεύουμε περισσότερα από όσα παράγουμε ή το “δανειζόμεθα συνεχώς μετ ευκολίας και δαπανώμεν αφρόνως άνευ ωφελείας”. Ίσως, αν ζούσε σήμερα ο Ξενοφών, να μάς κάκιζε γι αυτήν την άφρονα οικονομική διαχείριση.
«Τα δάνεια δούλους τους ελευθέρους ποιείν» (Μένανδρος).
Πολλοί ανατρέχουν στο εφιαλτικό 2010 και σε όσα έζησε η Ελλάδα με τα μνημόνια και την οικονομική επιτήρηση. Η αναξιοπιστία της Ελλάδας τότε αποτυπώθηκε με το προσβλητικό σκίτσο του γερμανικού περιοδικού Focus; Τότε όλοι πιστεύσαμε πως για όλα έφταιγαν οι σκληροί διεθνείς οικονομικοί οίκοι και ο ψυχρός Σόιμπλε. Πάντα στην Ελλάδα τις ευθύνες τις ρίχνουμε στους κακούς ξένους, που όταν, όμως, βρεθούμε σε δύσκολες καταστάσεις τους εκλιπαρούμε να μας σώσουν.
Απέναντι στο εκκωφαντικό χρέος των 400 δις η κυβέρνηση αντιτείνει το επιχείρημα πως η ελληνική οικονομία είναι υγιής, ανταγωνιστική και χαίρει της εκτίμησης των διεθνών οικονομικών κύκλων, αφού ακόμη τα επιτόκια δανεισμού είναι σχετικά μικρά. Άρα δεν πρέπει να ανησυχούμε. Εξάλλου την περίοδο αυτή το ΔΝΤ, οι διεθνείς Οικονομικοί κύκλοι και η ΕΕ επιδεικνύουν μία ανοχή στις εθνικές οικονομίες λόγω των έκτακτων γεγονότων (πανδημία, ουκρανικός πόλεμος).Ως πότε όμως; Η ρήση- προειδοποίηση του Ανδρέα Παπανδρέου παραμένει πάντα επίκαιρη:
“Είτε το έθνος θα εξαφανίσει το χρέος, είτε το χρέος θα αφανίσει το έθνος”.
Ο εφιάλτης του 2010
Αν σε κάποια στιγμή για πολλούς λόγους οι διεθνείς οικονομικοί κύκλοι κλείσουν την στρόφιγγα, όπως το 2010, τότε η Ελλάδα με ποια επιχειρήματα και με ποια πολιτική θα αντιμετωπίσει τον εφιάλτη του 2010; Ξεχνάμε πως θα είμαστε ως χώρα αφερέγγυη και ευάλωτη στις αιτιάσεις τους, αφού δεν διδαχτήκαμε και πολλά από την κρίση του 2010.Τώρα δεν πείθει το “δεν ξέραμε”. Αν οι προβλέψεις και τα επιχειρήματα για την υγεία της ελληνικής οικονομίας έχουν κάποια δόση αληθείας, τότε ας ακολουθήσουμε την προτροπή της παροιμίας:
“Μάζευε όταν μπορείς για να έχεις όταν πρέπει”.
Πιο κοντά στο ηθικοπλαστικό περιεχόμενο της παραπάνω παροιμίας ίσως να βρίσκεται η μόνιμη επωδός του ΣΥΡΙΖΑ για το μαξιλάρι των 37 δις, που ωστόσο ακυρώνεται όταν πλειοδοτεί σε υποσχεσιολογίες.
Κατανάλωση ή Θέσεις Εργασίας;
Θα ήταν χρήσιμο στην οικονομική πολιτική κάθε κυβέρνησης ή και των κομμάτων της αντιπολίτευσης να διατυπώνονταν προτάσεις χρηστής και λελογισμένης χρήσης των τυχόν οικονομικών αποθεμάτων της χώρας. Οι παροχές που στοχεύουν στην αύξηση της κατανάλωσης έχουν κάποια οικονομική υποστήριξη, αλλά μακροπρόθεσμα δεν αποδίδουν. Το σωστό είναι να χρηματοδοτείς τις θέσεις εργασίας και όχι την ανεργία.
Η βελτίωση της αγοραστικής ικανότητας των πολιτών μπορεί να είναι το μείζον μιας ευημερούσας κοινωνίας, αλλά όχι και το απόλυτο κριτήριο για την υγεία μιας εθνικής οικονομίας. Η κατανάλωση λύνει πρόσκαιρα κάποια προβλήματα, αλλά όχι τα χρόνια και δομικά προβλήματα. Μόνο η χρηματοδότηση της δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας μπορεί να θεωρηθεί ως μία υγιής και δημοκρατική οικονομική πολιτική.
Ο Σεισμός μάς προειδοποιεί
Ο σεισμός της Τουρκίας μπορεί και πρέπει να μάς διδάξει πολλά και στην ακολουθητέα οικονομική πολιτική. Είναι αναγκαίο, δηλαδή, να υπάρχει ένα πλούσιο αποθεματικό για περιπτώσεις φυσικών καταστροφών, που τείνουν να λάβουν την μορφή κανονικότητας. Η προνοητικότητα ποτέ δεν βλάπτει. Ο αρχαίος λόγος και οι συμβουλές κάποιων επώνυμων για την σωστή διαχείριση του παρόντος και την προετοιμασία για το μέλλον, ας γίνουν οι οδοδείκτες της εθνικής μας ζωής.
«Ευ σοι το μέλλον έξει, αν το παρόν ευ τιθής» (Το μέλλον σου θα είναι καλό αν τακτοποιήσεις καλά το παρόν, Ισοκράτης). // «Δεν έχει νόημα να αφήνεις έναν ζωντανό δράκο έξω από τους υπολογισμούς σου, εφόσον ζεις δίπλα του» (J.R.R Toikien, Άγγλος συγγραφέας).
Εξάλλου ως σύγχρονη Ελλάδα οφείλουμε μία απάντηση στον “ανθελληνισμό” του Γ. Σουρή, που κατηγορούσε την χώρα του για αλόγιστη σπατάλη:
“Ποιος είδε κράτος λιγοστό / σ όλη τη γη μοναδικό,/ εκατό να εξοδεύει / και πενήντα να μαζεύει;”
