«Νουν ηγεμόνα ποιού» (Σόλων).
Πολλοί είναι εκείνοι που τάσσονται υπέρ της άποψης πως η λογική βοηθάει το άτομο στην επίλυση των προσωπικών του προβλημάτων αλλά και στη βελτίωση των διαπροσωπικών του σχέσεων.
Κι αυτό, διότι η λογική εξοπλίζει το άτομο με κριτική ικανότητα, οξυδέρκεια και νηφαλιότητα ενώ παράλληλα διευρύνει τους πνευματικούς του ορίζοντες. Συνάμα, ο άνθρωπος με την αρωγή της λογικής καλλιεργεί την αρετή της αυτογνωσίας.
Ως απόρροια, έχοντας μια πολυπρισματική αντίληψη για τον κόσμο μπορεί να ερμηνεύσει με μεγαλύτερη ακρίβεια τα γεγονότα και διαπνεόμενος από ώριμη και νηφάλια σκέψη μπορεί να αντιμετωπίσει τα όποια προβλήματα του παρουσιαστούν.
Ταυτόχρονα το λογικό στοιχείο- ταυτιζόμενο με τον αρχαίο Έλληνα θεό Απόλλωνα – το συνθέτουν η περίσκεψη, η αυτοκυριαρχία, η φρόνηση και η πνευματική γαλήνη.
Κατέχοντας αυτά, το άτομο αποκτά «συνείδηση της συνείδησής» του, την ειδοποιό, δηλαδή, διαφορά του από τα άλλα έμβια όντα. Ο άνθρωπος , λοιπόν, με την συμβολή του Απολλώνιου-λογικού στοιχείου εξανθρωπίζεται, μέσω της θέσπισης ενός ηθικού κώδικα αξιών με βάση τον οποίο αξιολογεί τις πράξεις του, προδιαγράφει τα καθήκοντά του και γενικότερα οριοθετεί την ύπαρξή του.
Επίσης, με οδηγό την αυτογνωσία καλλιεργεί την έμφυτη κοινωνικότητά του και είναι σε θέση να αποδεχτεί-συνειδητοποιήσει πως η κοινωνική ένταξη δεν απαιτεί κατάργηση της ατομικότητάς του αλλά την υπέρβασή της. Καθίσταται, λοιπόν, εναργής ο τρόπος με τον οποίο η λογική συμβάλλει καταλυτικά στην επίλυση των προσωπικών ζητημάτων του ατόμου αλλά και στην υπέρβαση της ατομικότητάς του.
«Η καρδιά έχει τους λόγους της που η λογική δεν ξέρει» (Pascal).
Ωστόσο, ορισμένοι υποστηρίζουν πως η λογική αναστέλλει τον αυθορμητισμό του ατόμου με αποτέλεσμα να προκαλούνται δυσχέρειες στις διαπροσωπικές του σχέσεις. Αναλυτικότερα, οι υπέρμαχοι αυτής της άποψης θέτουν ως επιχείρημα πως η ολοκληρωτική κυριαρχία της λογικής οδηγεί το άτομο στην υιοθέτηση ενός τεχνοκρατικού τρόπου σκέψης.
Το άτομο διαπνεόμενο από ψυχρό ορθολογισμό, αδιαφορεί για την καλλιέργεια του συναισθηματικού του κόσμου. Ως απόρροια, το υπολογιστικό πνεύμα εξοστρακίζει τις ψυχικές εκρήξεις και ο αυθορμητισμός ατροφεί. Το άτομο, δηλαδή, βιώνει μια συναισθηματική αποξήρανση.
Aπότοκο των παραπάνω, η απουσία από τις διαπροσωπικές του σχέσεις αρετές, όπως ο αλτρουισμός, η εντιμότητα και η φιλαλληλία που ενισχύουν τους κοινωνικούς δεσμούς μεταξύ των μελών μιας κοινωνίας. Άλλο απότοκο της συναισθηματικής αποξήρανσης που υφίσταται ο άνθρωπος είναι η σίγαση της δημιουργικότητας.Εξάλλου, «Ο κύριος εχθρός της δημιουργικότητας είναι η ορθή λογική» (Πικάσο).
Ο στυγνός ορθολογισμός γεννά ανθρώπους – μηχανές με τυποποιημένο τρόπο ζωής και σκέψης. Συνέπεια αυτού η απουσία της φαντασίας από τον κοινωνικό του βίο και η ατροφία κάθε πρωτοποριακού στοιχείου, που συνιστούν τις γονιμοποιούς δυνάμεις των διαπροσωπικών σχέσεων.
Έτσι, το άτομο περιχαρακώνεται στο «Εγώ» του, αδιαφορώντας για την αξία της κοινωνικής συνύπαρξης. Εν κατακλείδι, διαφαίνεται πως για την ομαλή συνύπαρξή του με τους συνανθρώπους είναι απαραίτητη η σύνθεση των αντίθετων δυνάμεων (της λογικής και του θυμικού) σύμφωνα με το Εγελιανό διαλεκτικό σχήμα, αφού σε περίπτωση κυριαρχίας του ενός και απουσίας του άλλου, θα υπάρξουν καταστροφικά αποτελέσματα τόσο γι αυτόν όσο και για την κοινωνία. Τότε μόνο θα οδηγηθεί ο άνθρωπος σε υψηλές μορφές ζωής και δημιουργίας, μένοντας ωστόσο για πάντα άνθρωπος.
«Η λογική όταν κυβερνά μόνη της, είναι μια περιοριστική δύναμη» (Χαλίλ Γκιμπράν).
Κων/νος Ντάτσιος
