Του Ηλία Γιαννακόπουλου, Φιλολόγου
Ο Δένδιας στην Τουρκία την Ημέρα ενάντια στις απειλές του Eρντογάν για Νύχτα. Αλήθεια πως τα έφερα έτσι η ζωή και η ίδια η Φύση τιμώρησε την Ύβρη του Τούρκου Προέδρου και έφερε τους λαούς κοντά; Σαν ψέματα ακούγονται οι δηλώσεις του Μελβούτ Τσαβούσογλου “Δεν χρειάζονται φυσικές καταστροφές για να βελτιώσουμε τις σχέσεις μας”.
“Κι εγώ λαός κι εσύ λαός / όμως και οι δυο μας αχ και βαχ».
“ O άνθρωπος όταν νιώθει πόνο είναι ζωντανός. Όταν όμως νιώθει τον πόνο του άλλου, τότε, ναι, είναι Άνθρωπος” (Ν. Καζαντζάκης).
Να που οι στίχοι ενός παλιού τραγουδιού (“Μεσ του Βοσπόρου τα στενά”) στάθηκαν ικανοί να υποκαταστήσουν τους διπλωμάτες και τους πολιτικούς στην άμβλυνση της εχθρότητας μεταξύ των λαών (όχι κατ ανάγκην εξαιτίας τους).Για κάποιες ημέρες ίσως “σιωπήσουν” κάποιοι ”ηγέτες” από σεβασμό στην απώλεια ανθρώπινων ζωών. Ίσως οι φωνασκίες, οι απειλές και οι υλακές πολέμου να απουσιάσουν δίνοντας έτσι ελεύθερο χώρο στο περιστέρι της Ειρήνης να πετάει άφοβα.
Ο ανθρώπινος Πόνος και η Μικρότητα του ανθρώπου
Ο φονικός σεισμός στην Τουρκία και την Συρία κατέδειξε με τον πιο τραγικό τρόπο ότι ο ανθρώπινος πόνος δεν γνωρίζει σύνορα και εθνικότητα. Κατέδειξε, επίσης, πως τους λαούς τους ενώνουν πολύ περισσότερα από όσα τους χωρίζουν. Αποκάλυψε πως κάποια ανθρώπινα γνωρίσματα, όπως η ανθρωπιά, η συμπόνια και η αλληλεγγύη είναι ικανά να ανατρέψουν τα σχέδια και τις πολιτικές των κρατών τους, όταν αυτά επενδύουν περισσότερο στην “ηθική της δύναμης” και της “επέκτασης” και όχι στο σεβασμού του διεθνούς δικαίου. Ο Ράσελ το είπε καθαρά:
“Τρία πάθη, απλά, αλλά πολύ ισχυρά κυριάρχησαν στη ζωή μου: Η λαχτάρα για αγάπη, η αναζήτηση της γνώσης και η συμπόνια για όσους υποφέρουν”.
Στα συντρίμια του σεισμού που έπληξε την Τουρκία και την Συρία φάνηκε περίτρανα η μικρότητα και η αδυναμία του ανθρώπου απέναντι στην δύναμη της Φύσης. Οι υλικές καταστροφές και οι απώλειες ανθρώπινων ζωών φανέρωσαν τις ευθύνες όλων εκείνων των ηγετών που αντί να οχυρώνουν τα ανθρώπινα έργα (κτίρια) σπαταλούν τον εθνικό τους πλούτο σε αγορά όπλων που από την φύση τους παράγονται για να σκοτώνουν.
Μηχανισμοί Αλληλοβοήθειας
Ποιος παραλογισμός και ποια ανθρώπινη ηθική μπορούν να ερμηνεύσουν αυτόν τον μαραθώνιο των εξοπλισμών με στόχο την στρατιωτική υπερτέρηση. Μία υπερτέρηση που στα πρώτα ρίχτερ εξαϋλώνεται και καθίσταται ακαταμάχητο τεκμήριο της ανθρώπινης ύβρης και όχι σπάνια της γελοιότητας.
Επειδή ως άνθρωποι δεν μπορούμε να αλλάξουμε ή να ελέγξουμε την λειτουργία των φυσικών νόμων (σεισμός…),καλό θα είναι να διδασκόμαστε τον τρόπο με τον οποίο να προφυλασσόμαστε από αυτούς. Δεν αρκούν τα λόγια συμπάθειας και θλίψης στους πάσχοντες συνανθρώπους μας. Πρέπει να οριστούν “διακρατικοί μηχανισμοί αλληλοβοήθειας και αλληλεγγύης” σε μόνιμη βάση και όχι όταν η φύση μάς τους υπενθυμίζει με τον θυμό της των πολλών ρίχτερ. Κανείς δεν μπορεί να επικαλεστεί το οικονομικό βάρος μιας τέτοιας πρότασης στο βαθμό που οι κρατικές δαπάνες για συντήρηση και αγορά όπλων προκαλούν ίλιγγο.
Αλήθεια έχει υπολογιστεί το ετήσιο οικονομικό κόστος των αμυντικών δαπανών Ελλάδας και Τουρκίας; Νομίζω πως ένα αεροπλάνο λιγότερο στον στρατιωτικό εξοπλισμό και των δύο χωρών θα αρκούσε να καλύψει το οικονομικό κόστος του μηχανισμού αλληλοβοήθειας σε περιόδους κρίσης (σεισμοί, πλημμύρες…).Κι αυτό γιατί δεν υπάρχει καμία λογική να ξοδεύονται μυθώδη ποσά για Rafale και Phantom για μία αμφιβόλου αξίας υπεροπλία και εθνική ασφάλεια.
Τα νεκρά πτώματα από τον φονικό σεισμό και τα διασωθέντα παιδιά μπορούν να γίνουν οι ένθερμοι κήρυκες μιας άλλης σχέσης μεταξύ των δύο κρατών, της Ελλάδας και της Τουρκίας. Κι αυτό γιατί ο σεισμός αυτός με σιγουριά δεν είναι ο τελευταίος. Ίσα-ίσα για πολλούς σεισμολόγους ο φονικός σεισμός της 7ης Φεβρουαρίου είναι ο προπομπός άλλων. Οι δύο χώρες είναι άκρως σεισμογενείς και κάθε αβελτηρία στην καθιέρωση μόνιμων μηχανισμών ειρήνης και αλληλοβοήθειας θα είναι μοιραία και για τις δύο χώρες. Ό,τι πρέπει να γίνει, να γίνει τώρα, που ο πόνος και η απόγνωση ραγίζουν καρδιές.
Τα θύματα του σεισμού, οι τραγωδίες των συγγενών και η εθελοντική προσφορά των ξένων και Ελληνικών συνεργείων διάσωσης (ΕΜΑΚ) εύκολα μάς οδηγούν στην διαπίστωση πως στον πόνο όλοι είμαστε αλληλέγγυοι και κανείς δεν μπορεί να νιώσει “άνθρωπος”, όταν δίπλα του άλλοι συνάνθρωποί του υποφέρουν.
“ Όταν τα αστέρια μετράς πριν κοιμηθείς, να / σκέφτεσαι τους άλλους. / Εκείνους που δεν έχουνε που να πλαγιάσουν. / Όταν ελεύθερα μιλάς, να σκέφτεσαι τους / άλλους./ Εκείνους που δεν τους αφήνουν να μιλήσουν. / Και καθώς σκέφτεσαι εκείνους, τους άλλους, / Στον εαυτό σου γύρισε και πες: / «αχ και να ήμουν ένα κερί στο σκοτάδι».(Mαχμούτ Νταρουίς, Να σκέφτεσαι του άλλους).
Αν αληθεύει επιστημονικά πως μετά τους τελευταίους σεισμούς οι δύο χώρες γεωγραφικά και γεωλογικά πλησίασαν κατά 1,5 μέτρo, τότε γιατί να μην συνομιλούν οι ηγέτες των δύο χωρών; Ερωτήματα και διλήμματα που ταλαιπωρούν τους λαούς εδώ και δεκαετίες.
Η Διπλωματία των Σεισμών
Όσοι επενδύουν και πάλι στην “διπλωματία του σεισμού” ας έχουν υπόψη την τύχη των προηγούμενων. Σίγουρα και για πολύ, ίσως, χρόνο να υπάρξουν βήματα προσέγγισης που θα λειάνουν το έδαφος ενός γόνιμου διαλόγου. Ωστόσο, η χρονική ιδιαιτερότητα (εκλογές των δύο χωρών) θα επηρεάσει καταλυτικά τις όποιες προσπάθειες προσέγγισης.
Ο τούρκος ηγέτης θα επενδύσει τα πάντα σε αυτόν τον σεισμό, αφού αυτός μπορεί να είναι η καταστροφή του αλλά και ο σωσμός του. Εξάλλου από έναν άλλο παρόμοιο σεισμό ο κ. Ερντογάν ευνοήθηκε και κυβερνά την Τουρκία για δύο περίπου δεκαετίες. Η αναβολή των τουρκικών εκλογών-με ό,τι αυτό συνεπάγεται –είναι ένα από τα σενάρια που ακούγονται έντονα στην Τουρκία. Όσοι επιχαίρουν ανοήτως πως ο φονικός σεισμός λάβωσε πολιτικά τον τούρκο ηγέτη, ας μην βιάζονται.
Στην τουρκική εξωτερική πολιτική χρειάζεται ένας άλλος σεισμός (Πολιτικός, ηθικός, κοινωνικός…) για να ευδοκιμήσει η ιδέα της ειρήνης με την Ελλάδα. Ο ανθρώπινος πόνος και η απελπισία των άστεγων θυμάτων του σεισμού μπορεί να επηρεάσουν την πολιτική Ερντογάν, αλλά μπορεί και να επωάσουν άλλες συμπεριφορές ως αντιστάθμισμα. Η Τουρκία για τους τούρκους πολιτικούς θα πρέπει να φανεί δυνατή και σε αυτούς τους χαλεπούς γι αυτήν καιρούς. Πολλές φορές μία τέτοια φυσική καταστροφή στάθηκε η αφορμή για την εθνική ανάταση πολλών χωρών.
Γι αυτό χρειάζεται λεπτός χειρισμός από την πλευρά της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Κι αυτό γιατί οι σχέσεις μεταξύ των δύο κρατών ιστορικά καθορίζονται από στρατηγικές και εθνικές βλέψεις που υπερβαίνουν τον πρόσκαιρο πόνο και την διπλωματία των σεισμών. Ο ρόλος και ευθύνη της “κοινωνίας των πολιτών” είναι μεγάλος και στις δύο χώρες .Όλοι ελπίζουν να μην χαθεί κι αυτή η ευκαιρία για προσέγγιση μεταξύ των δύο χωρών. Οδηγός μας σε αυτήν την περίπτωση η θέση –προτροπή του Η.MORGENTHAU:
“Ποτέ μην βρεθείς σε μία θέση από την οποία δεν θα μπορείς να προχωρήσεις χωρίς καταστροφικές επιπτώσεις και δεν θα μπορείς να υποχωρήσεις χωρίς ταπεινωτική απώλεια κύρους”.
Η Ελλάδα να είναι έτοιμη να δεχθεί προτάσεις ή και προτροπές-πιέσεις από φίλους και συμμάχους για μία υποχώρηση σε κάποια τουρκικά αιτήματα χάριν μιας διαφαινόμενης τουρκικής υποχωρητικότητας λόγω των σεισμών. Πολλοί μιλούν για την αναγκαιότητα μιας άλλης πορείας (βήμα – βήμα ) των ΕλληνοΤουρκικών σχέσεων.
Τα άνθη της Ειρήνης
Τα άνθη της Ειρήνης μεταξύ των δύο λαών –χωρών ας ανθίσουν στα ερείπια του σεισμού. Εξάλλου είναι και μία υποχρέωση όλων στον πόνο των επιζώντων και στα θύματα του σεισμού. Είναι μία ευκαιρία να γεφυρωθούν τα χάσματα μεταξύ των δύο χωρών και σε αυτά να οικοδομηθεί η νέα ΕλληνοΤουρκική Φιλία.
Ας ερμηνεύσουμε διαφορετικά τις καταχθόνιες δυνάμεις (Σεισμός) κι ας προσευχηθούμε να επαληθευτούν οι στίχοι του Σολωμού, γιατί έτσι κι αλλιώς τα λόγια του Καζαντζάκη δικαιώθηκαν πλήρως:
“Το χάσμα που άνοιξε ο σεισμός, ευθύς εγιόμισε άνθη”.
