Άρθρα – Απόψεις

Πολυπολιτισμικότητα – Η θετική εκδοχή

Πολλές φορές ο τρόπος και ο κωδικός με τον οποίο κατανοούμε και αξιολογούμε το επίπεδο (κοινωνικό, πολιτιστικό, πνευματικό, ηθικό…) μιας κοινωνίας είναι συνάρτηση του επιθέτου – των που τη συνοδεύουν.

11 Jul 2018

Πολλές φορές ο τρόπος και ο κωδικός με τον οποίο κατανοούμε και αξιολογούμε το επίπεδο (κοινωνικό, πολιτιστικό, πνευματικό, ηθικό…) μιας κοινωνίας είναι συνάρτηση του επιθέτου – των που τη συνοδεύουν.

Κατά καιρούς τα επίθετα που συνόδεψαν-ουν την κοινωνία είναι: Ταξική, Καταναλωτική, Ανοιχτή, Φοβική, Ανεκτική….. Σε όλα αυτά τις τελευταίες δεκαετίες προστέθηκε και ο χαρακτηρισμός πολυπολιτισμική. Με αυτόν χαρακτηρίζονται εκείνες οι κοινωνίες όπου συνυπάρχουν ειρηνικά – όχι πάντοτε βέβαια – διαφορετικά εθνικά και πολιτιστικά στοιχεία. Σε αυτές τις κοινωνίες συμβιώνουν ομάδες ανθρώπων με διαφορετικά εθνικά, θρησκευτικά, φυλετικά, γλωσσικά και γενικότερα πολιτιστικά στοιχεία. Ο πλουραλισμός και ο σεβασμός – ανοχή των κάθε λογής ιδιαιτεροτήτων συνιστά το κυρίαρχο και θεμελιώδες γνώρισμα των σύγχρονων πολυπολιτισμικών κοινωνιών.

Αν και στις πολυπολιτισμικές κοινωνίες «εξασφαλίζεται» η αρμονική σύμπλευση και ο δημιουργικός συγχρωτισμός ατόμων και ομάδων με εθνικές, φυλετικές, γλωσσικές, θρησκευτικές και πολιτισμικές ιδιαιτερότητες ωστόσο οι αξιολογήσεις είναι αντιτιθέμενες. Άλλοι προβάλλουν εμφαντικά το θετικό πρόσωπο των πολυπολιτισμικών κοινωνιών και άλλοι το αρνητικό. Στερεότυπα του παρελθόντος και ανασφάλειες  που γεννά η νέα πραγματικότητα δημιουργούν σύγχυση και θολώνουν την κρίση για μια ψύχραιμη εκτίμηση και αντιμετώπιση των σύγχρονων πολυπολιτισμικών κοινωνιών. Ωστόσο, μια συνοπτική καταγραφή των επιχειρημάτων και των δυο στρατοπέδων κρίνεται αναγκαία για την πληρέστερη προσέγγιση και κατανόηση του πολυπολιτισμικού χαρακτήρα των κοινωνιών μας.

Αρχικά, η θετική παρουσία της πολυπολιτισμικότητας αισθητοποιείται σε επίπεδο ατόμου. Αυτό στις σύγχρονες πολυπολιτισμικές κοινωνίες ζει, εργάζεται και ωριμάζει μέσα σε ένα πλαίσιο ζωής όπου κυριαρχεί ο πλούτος των διαφορετικών στοιχείων. Έρχεται σε επαφή με αυτά, άλλα απορρίπτει, άλλα οικειοποιείται, κρίνει και συγκρίνει. Μέσα από αυτόν τον συγκρητισμό των πολιτισμικών ιδιαιτεροτήτων διευρύνονται οι νοητικοί του ορίζοντες κι αποκολλάται από το μύθο της μοναδικής αλήθειας και της ψευδούς ανωτερότητας. Καλλιεργείται η πνευματική δεκτικότητα και ανεκτικότητα. Διαπαιδαγωγείται μέσα σε μια άλλη ηθική, όπου προβάλλεται ο σεβασμός της ετερότητας.

Διαμορφώνει, δηλαδή, μια ηθική συνείδηση που βασικό της υπόβαθρο είναι η σύνθεση των αντιθέτων και όχι η φοβική απόρριψη του άγνωστου. Έτσι, το άτομο ωριμάζει κοινωνικά, ισορροπεί ψυχοσυναισθηματικά, εξελίσσεται πνευματικά και αρτιώνεται ηθικά μέσα στις πολυπολιτισμικές κοινωνίες. Κι αυτό γιατί η πολυπολιτισμικότητα ως μια κοινωνική πραγματικότητα διαμορφώνει ένα πλαίσιο μέσα στο οποίο ο άνθρωπος σε καθημερινό επίπεδο γαλουχείται με αξίες που διευκολύνουν την ολοκλήρωσή του και προάγουν το ανθρώπινο στοιχείο του.

Σημαντική, επίσης, κρίνεται και η συμβολή της πολυπολιτισμικότητας στην υγιή λειτουργία των κοινωνιών. Οι κοινωνίες δεν λογίζονται μόνον ως άθροισμα ατόμων αλλά και ως ένα συμπαγές πλέγμα σχέσεων και στοιχείων που αλληλοσυμπληρώνονται. Με αυτήν την έννοια η πολυπολιτισμικότητα ως συνύφανση διαφορετικών στοιχείων εθίζει τα κοινωνικά μέλη στην ανοχή ή και αποδοχή του διαφορετικού. Αυτό βοηθά την επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων αλλά και το γόνιμο συγχρωτισμό μεταξύ των ετεροτήτων.

Τα άτομα, δηλαδή, υπερβαίνουν τα παραδοσιακά σχήματα σκέψης και κοινωνικά στερεότυπα και διαπαιδαγωγούνται στη σύνθεση των αντίθετων και αποβάλλουν τα παραδοσιακά αισθήματα φόβου και καχυποψίας προς το «άγνωστο» και το «ξένο». Έτσι, οι κοινωνίες δεν τελματώνουν, εμφανίζουν μια κινητικότητα και πραγματώνουν με δημιουργικό τρόπο την πρόοδο και εξέλιξη.

Στον κατάλογο των θετικών της πολυπολιτισμικότητας θα μπορούσε να προστεθεί και η εύρυθμη λειτουργία της δημοκρατίας. Γιατί η δημοκρατία – ως πολίτευμα, τρόπος ζωής και φιλοσοφική θεώρηση του κόσμου – και πολυπολιτισμικότητα βαδίζουν παράλληλα. Τα σημεία σύγκλισης είναι πολλά, όπως: η πολυφωνία, η ποικιλότητα, η ανεκτικότητα και η σύνθεση των αντιθέτων. Τη δημοκρατία την οξυγονώνουν οι διαφορετικές απόψεις και η ποικιλότητα σε όλους τους τομείς. Το άγνωστο, το ξένο και το ανόμοιο δεν εκλαμβάνονται ως κίνδυνος αλλά ως ευκαιρία και πρόκληση για σύνθεση.

Έτσι, άτομα και κοινωνίες δεν τελματώνουν στα δεσμά που γεννά η ακινησία των γνωστών και ομοιοτήτων. Κι αυτό γιατί η δημοκρατία και η πολυπολιτισμικότητα κυοφορούν την εγρήγορση, την αβεβαιότητα και τη διακινδύνευση. Όλα αυτά τρέφουν τον ιστό της δημοκρατίας που ανθοφορεί μέσα από τη συνεχή προσπάθεια να εξοικειωθεί με το μέγεθος των ετεροτήτων που ενδημούν στο σώμα της πολυπολιτισμικότητας. Η δημιουργική ώσμωση των διαφορετικοτήτων (φυλετικών, γλωσσικών…) συνυφαίνουν ένα υγιές και προοδευτικό πλαίσιο πολιτικής ζωής που ζωογονεί το δημοκρατικό πολίτευμα.

Εξίσου, όμως, σημαντική κρίνεται η συμβολή της πολυπολιτισμικότητας και στο επίπεδο των ιδεών, των αξιών και των νοοτροπιών που συνθέτουν το εποικοδόμημα του κοινωνικού οικοδομήματος. Βοηθά, δηλαδή, τους ανθρώπους να αποκολληθούν από τα πνευματοκτόνα στερεότυπα κι από τις αναχρονιστικές προκαταλήψεις. Ο φανατισμός, ως συμπεριφορά των άκρων, υποχωρεί κα τη θέση του λαμβάνει η διαλλακτικότητα και ο ορθολογισμός. Στις πολυπολιτισμικές κοινωνίες η ξενοφοβία και ο ρατσισμός υποχωρούν, ενώ αντίθετα οι ανθρωπιστικές αξίες – αρετές ευδοκιμούν, αφού ο άνθρωπος με τη μοναδικότητα και την ετερότητά του λαμβάνεται ως η απόλυτη αξία.

Η καταγραφή όλων των παραπάνω στοιχείων θα αδικούσε το σημαντικό ρόλο της πολυπολιτισμικότητας, αν απουσίαζε η αναφορά στο γονιμοποιό της ρόλο στις Τέχνες, τα Γράμματα και τις Επιστήμες. Κι αυτό γιατί οι παραπάνω τομείς δεν αποτελούν κάτι συντελεσμένο και «περαιωμένο», αλλά υπόκεινται σε αναθεωρήσεις, αναδιαμορφώσεις και εμπλουτισμό. Η πολυπολιτισμικότητα, δηλαδή, πυροδοτεί όλες εκείνες τις διεργασίες για την υπέρβαση των παραδοσιακών τάσεων στην τέχνη, ανακινεί ερωτήματα για την ορθότητα κάποιων επιστημονικών γνώσεων και γενικότερα θερμαίνει τη θέληση για διερεύνηση των κατακτήσεων και παραγωγής νέων έργων. Γιατί ο συγκρητισμός των ανόμοιων και η τέχνη της σύνθεσης των ποικίλων στοιχείων είναι οι κινητήριοι μοχλοί κάθε ανανεωτικού έργου και όχι η βολική συνήθεια και προσαρμογή στα δεδομένα και δοκιμασμένα. Συμπερασματικά, η τέχνη, τα γράμματα και οι επιστήμες βάδισαν μπροστά και γρήγορα μέσα από τη σύγκριση, τη σύγκρουση και τη συνεχή τριβή και διαπάλη με το «ξένο», το διαφορετικό και το αντίθετο.

Η παραπάνω θετική εκδοχή της πολυπολιτισμικότητας μπορεί να πραγματωθεί στο βαθμό που αναγνωρίσουμε, αποδεχτούμε και αναδείξουμε τη βασική αρχή της ανθρώπινης ταυτότητας που δεν είναι άλλη από την πολλαπλή ενότητα (unitas multiplex), τόσο σε βιολογικό επίπεδο όσο και σε πολιτιστικό. Σχετικά σε αυτό το θέμα επισημαίνει ο Εντγκάρ Μορέν: «Εξ ου και πρωταρχική αναγκαιότης να φανερώσουμε, να αποκαλύψουμε, μέσα και δια μέσου της διαφορετικότητάς του, την ενότητα του είδους, την ανθρώπινη ταυτότητα, τις παγκόσμιες ανθρωπολογικές κατηγορίες…..

Πρέπει να την ξαναβρούμε όχι μέσα σε μια ομογενοποίηση που θα ισοπέδωνε τους πολιτισμούς, αλλά αντιθέτως, μέσα από την τέλεια αναγνώριση και καθιέρωση των πολιτιστικών διαφορών, πράγμα που δεν θα εμποδίζει τη λειτουργία σε ευρύτερο επίπεδο της διαδικασίας ενοποίησης και νέας διαφοροποίησης….» («Γη – Πατρίδα»).

Όλα αυτά προϋποθέτουν μια υπέρβαση – αυτουπέρβαση και την καλλιέργεια μιας πλανητικής συνείδησης, του global mind (παγκόσμιος νους). Μόνον έτσι η πολυπολιτισμικότητα θα λειτουργεί θετικά και θα γονιμοποιεί την ειρηνική συμβίωση των ανθρώπων όπως και τις διεργασίες για την τελείωση του ανθρώπου και την κοινωνική εξέλιξη: «Οφείλουμε να ξεπεράσουμε την απέχθειά μας για ό,τι δεν συμμορφώνεται με τους κανόνες και τα ταμπού μας, να ξεπεράσουμε την έχθρα μας προς τους ξένους, πάνω στους οποίους προβάλλουμε τους φόβους μας για το άγνωστο και το παράξενο. Αυτό απαιτεί μια αμοιβαία προσπάθεια και από την πλευρά αυτού του ξένου, αλλά πρέπει σίγουρα να αρχίσουμε αρχίζοντας…..» (Εντγκάρ Μορέν, «Γη – Πατρίδα»).

Ηλίας Γιαννακόπουλος
Φιλόλογος

trikalanews
Author: trikalanews

Διαβάστε τις Ειδήσεις σήμερα και ενημερωθείτε για τα πρόσφατα νέα.
Ακολουθήστε το trikalanews.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις

Γυναίκα με καλοκαιρινό φόρεμα και ψάθινο καπέλο περνά μπροστά από βιτρίνα καταστήματος με ταμπέλες εκπτώσεων 20%, 30% και 50%, κρατώντας πολύχρωμες τσάντες αγορών.

Αύριο ξεκινούν οι θερινές εκπτώσεις – Προσδοκίες για ανάσα στην αγορά των Τρικάλων

Αύριο 14 Ιουλίου ξεκινούν οι θερινές εκπτώσεις και στα Τρίκαλα, με προσφορές σε όλα τα καταστήματα. Ελπίδες των επαγγελματιών για …
Ηλικιωμένη γυναίκα κάθεται σε παλιά κουζίνα και κοιτάζει μέσα στο πορτοφόλι της

Πότε πληρώνονται οι συντάξεις Αυγούστου για Τρίκαλα και Θεσσαλία

Οι πληρωμές των συντάξεων Αυγούστου για τους συνταξιούχους Τρικάλων ξεκινούν τη Δευτέρα 28 Ιουλίου και ολοκληρώνονται την Τετάρτη 30 Ιουλίου, …
Έφυγε από τη ζωή ο 67χρονος Χρήστος Κουτής – Την Κυριακή η κηδεία του στη Φήκη Τρικάλων

Έφυγε από τη ζωή ο 67χρονος Χρήστος Κουτής – Την Κυριακή η κηδεία του στη Φήκη Τρικάλων

Την Κυριακή 13 Ιουλίου θα τελεστεί η κηδεία του Χρήστου Κουτή στον Ιερό Ναό Αγίου Νικολάου Φήκης. Η οικογένεια ζητά, …
Ολοκληρώθηκε η ασφαλτόστρωση στην οδό Αρριανού στα Τρίκαλα

Ολοκληρώθηκε η ασφαλτόστρωση στην οδό Αρριανού στα Τρίκαλα

Η οδός Αρριανού στην είσοδο του Νοσοκομείου Τρικάλων ασφαλτοστρώθηκε πλήρως, με επίσκεψη του Δημάρχου Νίκου Σακκά. Συνεχίζονται οι παρεμβάσεις του …
Ο Δήμος Τρικκαίων τίμησε το ζεύγος Φαγκρίδα στη γενέτειρά τους, τη Ράξα

Ο Δήμος Τρικκαίων τίμησε το ζεύγος Φαγκρίδα στη γενέτειρά τους, τη Ράξα

Συγκίνηση και σεβασμός στη Ράξα Τρικάλων, όπου ο Δήμος Τρικκαίων τίμησε τον Γιωργο Φαγκρίδα και τη σύζυγό του Ανδρούλα για …
Επίσημη ανακοίνωση- επιβεβαίωση του Θέμη Αλεξίου από τη Νέα Αρτάκη

Επίσημη ανακοίνωση- επιβεβαίωση του Θέμη Αλεξίου από τη Νέα Αρτάκη

Επισημοποιήθηκε η μεταγραφή του Θέμη Αλεξίου στη Νέα Αρτάκη, όπως είχε αποκαλυφθεί από το TrikalaNews. Διαβάστε τους λόγους της αποχώρησής …
Μαθητές του Προτύπου ΓΕΛ Λάρισας διακρίθηκαν πανελλαδικά με καινοτόμο επιχειρηματική ιδέα

Μαθητές του Προτύπου ΓΕΛ Λάρισας διακρίθηκαν πανελλαδικά με καινοτόμο επιχειρηματική ιδέα

Με μια εικονική startup στον τομέα της ενέργειας, οι μαθητές του Προτύπου ΓΕΛ Λάρισας κέρδισαν τις εντυπώσεις και ένα από …
Σύλληψη στον Βόλο για κατοχή ναρκωτικών – Βρέθηκε κάνναβη και φαιντανύλη

Σύλληψη στον Βόλο για κατοχή ναρκωτικών – Βρέθηκε κάνναβη και φαιντανύλη

Αστυνομική επιχείρηση στον Βόλο οδήγησε στη σύλληψη άνδρα για κατοχή ναρκωτικών ουσιών. Κατασχέθηκαν κάνναβη, φαιντανύλη και μετρητά …
30% των πόρων ΟΧΕ Σποράδων για την κλιματική αλλαγή

30% των πόρων ΟΧΕ Σποράδων για την κλιματική αλλαγή

Η Περιφέρεια Θεσσαλίας διαθέτει το 30% των πόρων της ΟΧΕ για δράσεις κατά της κλιματικής αλλαγής, προωθώντας ταυτόχρονα βιώσιμη ανάπτυξη …
Σύσκεψη για τα έργα ΕΣΠΑ στα Τρίκαλα με Περιφέρεια και Δήμο

Σύσκεψη για τα έργα ΕΣΠΑ στα Τρίκαλα με Περιφέρεια και Δήμο

Προχωρούν τα έργα ΕΣΠΑ στην πόλη των Τρικάλων, μετά από σύσκεψη εργασίας μεταξύ Περιφέρειας Θεσσαλίας και Δήμου Τρικκαίων. Δείτε ποια …
Αναλυτικά τα δρομολόγια των ΚΑΜ σε Τρίκαλα και Καρδίτσα 14-20 Ιουλίου

Αναλυτικά τα δρομολόγια των ΚΑΜ σε Τρίκαλα και Καρδίτσα 14-20 Ιουλίου

Δείτε αναλυτικά τα δρομολόγια των Κινητών Αστυνομικών Μονάδων της Περιφέρειας Θεσσαλίας για την εβδομάδα 14 έως 20 Ιουλίου 2025 …
Ο Δήμος Τρικκαίων στο Εθνικό Εργαστήριο του ROMACT για την ένταξη των Ρομά

Ο Δήμος Τρικκαίων στο Εθνικό Εργαστήριο του ROMACT για την ένταξη των Ρομά

Δυναμική παρουσία του Δήμου Τρικκαίων στο Εθνικό Εργαστήριο του προγράμματος ROMACT για την ενίσχυση της ένταξης των Ρομά μέσω τοπικών …
Προεπισκόπηση Ιδιωτικότητας

Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί cookies ώστε να μπορούμε να σας παρέχουμε την καλύτερη δυνατή εμπειρία χρήστη. Οι πληροφορίες των cookies αποθηκεύονται στο πρόγραμμα περιήγησής σας και εκτελούν λειτουργίες όπως η αναγνώρισή σας όταν επιστρέφετε στον ιστότοπό μας και η βοήθεια στην ομάδα μας να κατανοήσει ποια τμήματα του ιστότοπου βρίσκετε πιο ενδιαφέροντα και χρήσιμα.