Γράφουν οι Φάνης Γέμτος – Κώστας Γιαννακός – Κώστας Γκούμας – Τάσος Μπαρμπούτης*
Στην ορεινή περιοχή της Δυτικής Θεσσαλίας υπάρχουν εγκαταλειμμένα – εδώ και πολλά χρόνια – τα ημιτελή έργα του Άνω Αχελώου (φράγμα Συκιάς και σήραγγα εκτροπής).
Τις ημέρες αυτές που βιώνουμε την θλίψη από το σιδηροδρομικό δυστύχημα, η σκέψη μας ταξίδεψε σε πολλές άλλες παρόμοιες περιπτώσεις που χαράχτηκαν βαθιά στην συνείδηση όλων μας, όπως ήταν οι φωτιές στην Εύβοια, στην Ηλεία και στο Μάτι, οι πλημμύρες στη Μάνδρα και στο Μουζάκι κοκ.
Παράλληλα υπήρξαν συνειρμοί για πολλούς άλλους κινδύνους που ενδέχεται στο άμεσο η στο απώτερο μέλλον να προκαλέσουν νέες, μικρότερες ή μεγαλύτερες, καταστροφές, ή ακόμη και νέες απώλειες ανθρώπινων ζωών.
Μια τέτοια πηγή σοβαρών κινδύνων, η οποία συνδέεται άμεσα με την Θεσσαλία και αισθανόμαστε πως έχουμε χρέος να την επαναφέρουμε στην επικαιρότητα είναι η γνωστή υπόθεση των έργων Άνω Αχελώου (ημιτελές φράγμα Συκιάς και σχεδόν ολοκληρωμένη σήραγγα μεταφοράς 17,5 χλμ. με έξοδο πάνω από το Μουζάκι).
Τα έργα αυτά οι αρμόδιες αρχές, δηλαδή το Υπουργείο Υποδομών (ΥΠ) έχουν εδώ και πάνω από δέκα χρόνια εγκαταλείψει στην τύχη τους.
Αν και όλα τα στοιχεία της υπόθεσης είναι γνωστά και παρότι όλοι γνωρίζουν πως σε περίπτωση έντονων πλημμυρικών φαινομένων (καθόλου σπάνιο για την περιοχή) ενδέχεται να οδηγηθούμε σε σημαντικές καταστροφές, ακόμη και σε απώλειες ανθρώπινων ζώων, οι πολιτικοί που μας κυβερνούν επέλεξαν από κοινού την ανεύθυνη τακτική της στασιμότητας και της «παράκαμψης» του ζητήματος, αγνοώντας προκλητικά τις προειδοποιήσεις ειδικών επιστημόνων, πραγματογνωμόνων και φορέων.
Συγκεκριμένα:
Το 2010 είχαν παραγγελθεί από το Υπουργείο Υποδομών δύο εκθέσεις για την κατάσταση των έργων Αχελώου.
Στις 16 Ιουνίου 2010 παραδόθηκε μια έκθεση τριών ξένων πραγματογνωμόνων (δες εδώ {1} την σχετική έκθεση) για την κατάσταση στη σήραγγα μεταφοράς, ενώ τον Σεπτέμβριο του 2010 παραδόθηκε άλλη μια έκθεση τεσσάρων (2 ξένοι και δύο Έλληνες) πραγματογνωμόνων (δες εδώ {2} την σχετική έκθεση) για την κατάσταση του Φράγματος Συκιάς και δύο σηράγγων (Κουμπουργιανίτικου & Αχελώου).
Στην 1η μεταφρασμένη έκθεση εντοπίζεται «αστάθεια του θόλου της σήραγγας», «τοπική αστάθεια των τοιχωμάτων», καθώς και η «επίδραση του νερού (για) κινήσεις βραχωδών ογκολίθων», ενώ εκφράζονται φόβοι για κινδύνους «θανάτου η σοβαρών τραυματισμών».
Και η έκθεση καταλήγει πως «μόνο μετά την ολοκλήρωση της τελικής (εσωτερικής) επένδυσης ο συντελεστής ασφάλειας θα έχει ικανοποιηθεί». [Σημ. : από το 2011,το Τμήμα Αναστολών του ΣτΕ με απόφαση του ΕΠΕΤΡΕΨΕ την συνέχιση των εργασιών τοποθέτησης των προκατασκευασμένων στοιχείων της επένδυσης της σήραγγας (οι οποίες είχαν διακοπεί), ακριβώς για να αποφευχθούν οι προαναφερόμενοι κίνδυνοι.
Έκτοτε, όλες οι κυβερνήσεις αγνοήσαν και την πραγματογνωμοσύνη αλλά και την απόφαση του Δικαστηρίου, παρότι υποκριτικά συνεχίζουν να επικαλούνται άλλες δικαστικές αποφάσεις για να δικαιολογήσουν την απραξία τους].
Τον Δεκέμβριο του 2015 στη Βουλή, ο Υπουργός Υποδομών κ. Σπίρτζης, έχοντας γνώση της παραπάνω έκθεσης και απαντώντας σε σχετική ερώτηση της αντιπολίτευσης, δήλωνε πως «Για υπέρτατους λόγους προστασίας της ανθρώπινης ζωής……επιβάλλεται να ληφθούν προσωρινά μέτρα προστασίας των έργων σήραγγας εκτροπής και φράγματος Συκιάς, διότι εάν συμβεί αστοχία – κατάρρευση τους, τότε εκτός από τις πάσης φύσεως υλικές ζημίες θα κινδυνέψουν ανθρώπινες ζωές….. και θα υπάρξει εκτεταμένη οικολογική καταστροφή». (δες εδώ {3} την σχετική απάντηση)
Έκτοτε όμως….σίγησε ! [Σημ. : ο κ. Σπίρτζης παρέμεινε στη θέση του έως την τελευταία ημέρα διακυβέρνησης Αλ. Τσίπρα].
Στις 22 Μαρτίου 2019 παραδόθηκε στο ΥΠ νέα έκθεση τεχνικού συμβούλου (Ελλήνων τεχνικών αυτή τη φορά) σχετικά με την «Υπάρχουσα κατάσταση» στο φράγμα Συκιάς και δύο σηράγγων (Κουμπουργιανίτικου & Αχελώου).
Στην έκθεση διαπιστώνεται «επιδείνωση των συνθηκών ασφάλειας των ημιτελών έργων και ως εκ τούτου προοδευτική αύξηση του κινδύνου καταστροφής….και ταυτόχρονα μεγάλες καταστροφές στην κοιλάδα του Αχελώου κατάντη με συνέπεια απώλεια ανθρώπινων ζωών και περιουσιών» (δες εδώ {4} αποσπάσματα από την σχετική έκθεση).
Καταγράφεται επίσης ως σημαντικός ο κίνδυνος «υπερπήδησης των προ φραγμάτων» σε περίπτωση πλημμύρας καθώς και σοβαρή πιθανότητα (σε ποσοστό 91,6%) «εσωτερικής διάβρωσης».
Και η έκθεση καταλήγει πως «Σε περίπτωση αστοχίας (θραύσης) των προ φραγμάτων…θα προκληθεί ανεξέλεγκτη πλημμύρα με τις ακόλουθες πιθανές συνέπειες: Καταστροφή γεφυρών Κοράκου, Αυλακίου και Τέμπλας, καταστροφή στο Υδροηλεκτρικό φράγμα Δαφνοζωνάρας (και) καταστροφή κτισμάτων εκατέρωθέν και πλησίον της κοίτης, μερικά παλαιά, ιστορικής αξίας και αρκετά σύγχρονα».
Το πώς αντέδρασε η κυβέρνηση Αλ. Τσίπρα σε όλα αυτά και πόση ευαισθησία επέδειξε για τους κινδύνους από την εγκατάλειψη των έργων είναι γνωστό.
Και φυσικά, όταν ήλθε η κυβέρνηση Κυρ. Μητσοτάκη, ο αρμόδιος Υπουργός Υποδομών κ. Κ. Καραμανλής δεν έχασε την ευκαιρία να το επισημάνει : [«…. διανύσαμε 5 χρόνια απραξίας και υπνωτισμού με μικρά έργα “στάχτη στα μάτια”. Αν δεν γίνει ο Αχελώος, οι πολέμιοι του θα εγκληματήσουν κατά των παιδιών τους» (Λάρισα, 26 Ιανουάριου 2020).
Να όμως που και η τετραετία του κ. Μητσοτάκη παρήλθε άπρακτη, ενώ ο κ. Καραμανλής «φρόντισε» και αυτός να αποδειχθεί εφάμιλλος των προκατόχων στα μεγάλα λόγια και τις υποκριτικές ανησυχίες για τα έργα Αχελώου.
Στις 4 Ιουνίου 2022,σε ειδική εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στη γέφυρα Κοράκου, λίγες εκατοντάδες μέτρα από την περιοχή των έργων Συκιάς, παρέστησαν δυο υπουργοί της σημερινής κυβέρνησης (κ.κ. Τριαντόπουλος και Αμυράς), ο Περιφερειάρχης κ. Κ. Αγοραστός, ο πρόεδρος της ΠΕΔ/Θ κ. Θ. Νασιακόπουλος και άλλοι διακεκριμένοι παράγοντες.
Ένας από τους ομιλητές, ο εκπρόσωπος των μελετητών του υπό αναθεώρηση Σχέδιου Διαχείρισης, παρουσίασε για ακόμη μια φορά τα στοιχεία της έκθεσης των πραγματογνωμόνων και επεσήμανε τους κινδύνους που προαναφέραμε.
Και όμως, οι παριστάμενοι παράγοντες, όπως φαίνεται, δεν «συγκινήθηκαν» επαρκώς ώστε να μεριμνήσουν για την δέουσα δημοσιότητα στο ζήτημα αυτό, να ενημερώσουν αναλόγως τους συμπολίτες για το σοβαρό αυτό πρόβλημα ασφάλειας στην περιοχή και (κυρίως) να ενημερώσουν και να πιέσουν τον κ. Μητσοτάκη κατά την πρόσφατη επίσκεψη του για τις απειλές που βιώνουμε.
Δυστυχώς όλοι αρκέστηκαν σε διθυράμβους για «άλματα στο μέλλον», για τα «έργα» της κυβέρνησης και το «ενδιαφέρον» του πρωθυπουργού για την Θεσσαλία, θάβοντας κυριολεκτικά την υπόθεση Αχελώου.
Κρίνουμε πως όσα προαναφέραμε τεκμηριώνουν απόλυτα, αφενός τους κινδύνους που δημιουργούνται, αφετέρου την ακραία ανευθυνότητα και την έλλειψη ευαισθησίας διαχρονικά των κυβερνώντων, είτε αυτοί πολιτεύονται με την ρητορική «υπέρ της εκτροπής Αχελώου», είτε το αντίθετο.
Και τίθεται το ερώτημα : εάν συμβεί στην περιοχή των έργων μια ισχυρή πλημμύρα και οι κίνδυνοι που θεωρητικά περιγράφονται στα προηγούμενα γίνουν ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ, θα πρόκειται άραγε για «απρόβλεπτες» καταστάσεις, για τυχαίες «παραλείψεις», για απλή «αμέλεια»;
Πόσοι και ποιοι υπουργοί θα πρέπει να λογοδοτήσουν εάν κάτι συμβεί;
Και εάν χαθούν ανθρώπινες ζωές (όπως στις περιπτώσεις που αναφέραμε στην αρχή της παρέμβασης μας), τι θα μπορούσε κανείς να πει στις οικογένειες αυτών των ανθρώπων ;
Άραγε μια «συγνώμη» θα ήταν αρκετή;
Και κάτι ακόμη. Τώρα με την τραγωδία των Τεμπών πολλοί στρέφονται στη Δικαιοσύνη και ζητούν απόδοση ευθυνών και καταδίκες.
Σε εξόφθαλμες λοιπόν παραλείψεις σαν αυτές που παραθέσαμε και ειδικά όταν αποδεδειγμένα αυτές οφείλονται σε πολιτική σκοπιμότητα, δεν θα ήταν πιο ορθολογικό και σαφώς πιο αποτελεσματικό η Δικαιοσύνη να αναζητά τις ευθύνες ΠΡΙΝ συμβεί το κακό;
Ένα είναι βέβαιο. Η ΕΓΚΑΤΑΛΕΙΨΗ ΤΩΝ ΕΡΓΩΝ ΑΧΕΛΩΟΥ ΠΡΕΠΕΙ ΕΠΙΤΕΛΟΥΣ ΝΑ ΛΗΞΕΙ.
Και οι συνθήκες που περιγράψαμε αλλά και πολλοί άλλοι λόγοι (οικολογικοί, αναπτυξιακοί, πολιτικοί) καθιστούν την υπόθεση Αχελώου ΤΟ ΠΙΟ ΕΠΕΙΓΟΝ ΘΕΜΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΘΕΣΣΑΛΙΑ.
Επιβάλλεται συνεπώς η ΑΜΕΣΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ ΚΑΙ ΛΗΨΗ ΟΡΙΣΤΙΚΗΣ ΑΠΟΦΑΣΗΣ ΣΤΗ ΒΟΥΛΗ.
Τα έργα πρέπει να ΟΛΟΚΛΗΡΩΘΟΥΝ (όπως υποτίθεται πως επιδιώκει η σημερινή κυβέρνηση) με την δημιουργία ενός νέου λιμναίου οικοσυστήματος στη Συκιά, είτε εναλλακτικά να ΚΑΤΕΔΑΦΙΣΤΟΥΝ (σε περίπτωση που επικρατήσει η άποψη ΣΥΡΙΖΑ και κάποιων ακόμη) με αποκατάσταση του ποτάμιου οικοσυστήματος.
Ο χρόνος των δυο «μονομάχων» για ανεύθυνα παιχνίδια εντυπώσεων, για ανούσιες διαμάχες και για την (από κοινού) παράταση της στασιμότητας στο θέμα έχει οριστικά τελειώσει.
Και εάν τώρα «φοβούνται» και αποφεύγουν τη συζήτηση στη Βουλή, από εδώ και στο εξής θα πρέπει να σκέφτονται τους κινδύνους για το λαό από φυσικές καταστροφές και την οργή του για όσα είναι πιθανό να συμβούν στο άμεσο μέλλον.
*Γέμτος Φάνης, γεωπόνος, ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ
*Γιαννακός Κώστας, γεωπόνος, πρόεδρος Γεωπονικού Συλλόγου Λάρισας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ
*Γκούμας Κώστας, γεωπόνος, πρ. Δ/ντής Εγγείων Βελτιώσεων, πρ. πρόεδρος ΓΕΩΤΕΕ/Κεντρικής Ελλάδας, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ
*Μπαρμπούτης Τάσος, πολιτικός μηχανικός, μέλος ΔΣ ΕΘΕΜ, πρ. γραμματέας ΤΕΕ/ΚΔΘ, μέλος Ε.Δ.Υ.ΘΕ,
{1} (16/6/2010) – Έκθεση πραγματογνωμόνων για σήραγγα εκτροπής
{2} (Σεπτέμβριος 2010) – Έκθεση πραγματογνωμόνων για φράγμα Συκιάς και σηράγγων
{3} (18/12/2015) Απάντηση Χρ. Σπίρτζη – Δ. Παπαγιαννίδη για ολοκλήρωση έργων Αχελώου
{4} (22/3/2019) – Έκθεση τεχνικού συμβούλου για φράγμα Συκιάς και σηράγγων
