Σύμφωνα με τα στατιστικά που παρουσίασε η ΚΛΙΜΑΚΑ, υπάρχει μία ευδιάκριτη αυξητική τάση των θανάτων από το 2020 έως το 2022 της τάξεως του σχεδόν 25% την ίδια στιγμή που η Λάρισα εμφανίζεται “ανοχύρωτη” για την αντιμετώπιση αυτών των περιστατικών καθώς το Κέντρο Ψυχικής Υγείας είναι υποστελεχωμένο ενώ και σε επίπεδο Περιφέρειας δεν υπάρχει εξειδικευμένο τμήμα παιδοψυχιατρικής τη στιγμή που οι απόπειρες αυτοκτονίας στους ανηλίκους στην πόλη μας παρουσιάζουν αύξηση όπως αναφέρει στη larissanet η Επιστημονικά Υπεύθυνη του Κέντρου, Χριστίνα Βακάλη.
“Τουλάχιστον 30 με 40 με περιστατικά στη Θεσσαλία”
Το 2022 στη Θεσσαλία σύμφωνα με την ψυχολόγο στο Κέντρο Ημέρας για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας, Δήμητρα Ζαφειροπούλου, καταγράφηκαν τουλάχιστον 30 με 40 περιστατικά αυτοκτονιών. Η περιφέρεια Θεσσαλίας έρχεται τέταρτη στη λίστα με τις Περιφέρειες που καταγράφηκαν οι περισσότερες αυτοκτονίες το ‘22, πίσω μόνο από τις Περιφέρειες Κρήτης, Κεντρικής Μακεδονίας και Αττικής.
Τα στοιχεία αυτά έρχονται σε ένα γενικότερο πλαίσιο αύξησης των αυτοκτονιών τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα όπως λέει στη larissanet η κα Ζαφειροπούλου. “Υπάρχει μια αύξηση σε σχέση με τα δικά μας στοιχεία για το 2020 και το 2021. Βλέπουμε γενικά μια αυξητική τάση σε θανάτους που οφείλονται σε αυτοκτονία τα τελευταία χρόνια. Ήδη από το 2012 και έπειτα οι αυτοκτονίες σταθεροποιούνται στους 500 θανάτους ανά έτος και από τότε έχουμε μια σταθερά αυξανόμενη πορεία με ελάχιστες εξαιρέσεις. Οπότε μπορούμε να πούμε ότι οι θάνατοι αγγίζουν έως και τους 600 κάθε χρόνο, το οποίο αντιστοιχεί σε τουλάχιστον δύο αυτοκτονίες καθημερινά”.
Τα ανεπίσημα στατιστικά της ΚΛΙΜΑΚΑ προσεγγίζουν τα επίσημα στατιστικά στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ. Σύμφωνα με την τελευταία ανακοίνωση της στατιστικής αρχής που αφορά τις αιτίες θανάτου για το 2019, οι αυτοκτονίες ανήλθαν σε 530, ενώ από το 2008 μέχρι το 2019 καταγράφηκαν 5791 αυτοκτονίες. Τα επίσημα στατιστικά της ΕΛΣΤΑΤ για το 2020 αναμένονται τις επόμενες ημέρες και αυτό το στοιχείο της αργής δημοσιοποίησης των στατιστικών από την επίσημη αρχή ήταν και ένας από τους λόγους δημιουργίας του Παρατηρητηρίου το οποίο αποτελεί δράση της ΚΛΙΜΑΚΑ, ένας οργανισμός που εποπτεύεται και χρηματοδοτείται από το υπουργείο υγείας.
Η αργή δημοσιοποίηση των επίσημων στατιστικών είναι ένα πρόβλημα όπως μας αναφέρει η κα Ζαφειροπούλου καθώς δεν επιτρέπει την εφαρμογή άμεσων παρεμβάσεων. Το άλλο πρόβλημα σύμφωνα με την ψυχολόγο είναι η υποκαταγραφή και το στίγμα γύρω από την αυτοκτονία και την ψυχική υγεία που υπάρχει ακόμα στη χώρα μας και ειδικά στις κλειστές κοινωνίες.
Οι πτώσεις και η υποκαταγραφή
Στις 31 Ιανουαρίου 2023 η Λάρισα “παγώνει” στο άκουσμα της είδησης πως μια 39χρονη που μόλις έγινε μητέρα, έπεσε από το μπαλκόνι του πέμπτου ορόφου της πολυκατοικίας όπου έμενε βρίσκοντας τραγικό θάνατο. Ο θάνατος της γυναίκας μπορεί να καταγραφεί στην στατιστική της ΕΛΣΤΑΤ ως αυτοκτονία ή πτώση ανάλογα με το τι θα αναφερθεί στη ληξιαρχική πράξη θανάτου.
Τα τελευταία χρόνια πάντως η συγκεκριμένη αιτία θανάτου καταγράφει ραγδαία αύξηση καθώς όπως μας αναφέρει η κα Ζαφειροπούλου: “έχουμε δει από την ΕΛΣΤΑΤ ότι από το 2014 μέχρι το 2019 υπάρχει μια πολύ μεγάλη αύξηση θανάτων στις πτώσεις. Εκεί που είχαμε 400 ξαφνικά βλέπουμε 1000 θανάτους. Αυτό είναι κάτι που και εμείς διευρευνούμε και που εγείρει πολλούς προβληματισμούς για το ποσοστό των αυτοκτονιών που καταγράφεται λανθασμένα μέσα σε αυτή την κατηγορία”.
Σύμφωνα με την ΕΛΣΤΑΤ απο το 2014 μέχρι το 2019 καταγράφηκαν 4546 θάνατοι από πτώσεις όπου είναι άγνωστο πόσες από αυτές τις περιπτώσεις θα μπορούσαν να καταγραφούν ως αυτοκτονία, στοιχείο που θα ανέβαζε κατά πολύ το πραγματικό ποσοστό των αυτοκτονιών.
“Υπολογίστε ότι ένα 20 με 25% των αυτοκτονιών υποκαταγράφεται” μας αναφέρει η κα Ζαφειροπούλου, προσθέτοντας πως οι αυτοκτονίες μπορεί να έφταναν και τις 1000 ετησίως αν αναφέρονταν ένα ποσοστό των βίαιων θανάτων ως αυτοκτονία και όχι ως πτώση ή τυχαίος πνιγμός/δηλητηρίαση. Η κα Ζαφειροπούλου επισημαίνει πως το στίγμα είναι ένας πολύ σημαντικός λόγος για την υποκαταγραφή και ειδικά στις Περιφέρειες όπου η πρόσβαση στις δομές ψυχικής υγείας είναι δυσκολότερη.
Υποστελέχωση και αύξηση στις απόπειρες
Στην οδό Δημοκρατίας 119 στεγάζεται το Κέντρο Ψυχικής Υγείας Λάρισας, μια δομή που υπάγεται στο Γενικό Νοσοκομείο Λάρισας παρέχοντας υπηρεσίες τόσο σε ανήλικους όσο και σε ενήλικους.
Όπως ανέφερε στο larissanet η Επιστημονικά Υπεύθυνη του Κέντρου Ψυχικής Υγείας Λάρισας, Χριστίνα Βακάλη, το Κέντρο παρέχει υπηρεσίες διάγνωσης αξιολόγησης και θεραπευτικής παρέμβασης ή ψυχοκοινωνικής υποστήριξης και διατηρεί δύο τμήματα. Ένα ενηλίκων και ένα ανηλίκων.
Ωστόσο όπως μας επισημαίνει η κα Βακάλη το Κέντρο είναι υποστελεχωμένο. “Δυστυχώς είμαστε υποστελεχωμένοι. Σε σύνολο 9 θέσεων ψυχιάτρων συνολικά παίδων και ενηλίκων αυτή τη στιγμή έχουμε μόνο δύο. Αυτό αντιλαμβάνεστε δεν ανταποκρίνεται επουδενί στις ανάγκες. Το οργανόγραμμα προβλέπει 9 θέσεις, και συνήθως τα οργανογράμματα προβλέπουν λιγότερες θέσεις σε σχέση με τις πραγματικές ανάγκες οπότε μπορείτε να αντιληφθείτε ποιο είναι το έλλειμμα αυτή τη στιγμή. Και δυστυχώς ενώ έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια κάποιες προκηρύξεις θέσεων, δεν υπάρχει ανταπόκριση”.
Την ίδια στιγμή σύμφωνα με την κα Βακάλη υπάρχει μια συνεχής αύξηση προσέλευσης ασθενών και ειδικά στους ανηλίκους καθώς καταγράφονται περισσότερες απόπειρες αυτοκτονίας ενώ στη Θεσσαλία δεν λειτουργεί εξειδικευμένο τμήμα παιδοψυχιατρικής με αποτέλεσμα οι σοβαρότερες περιπτώσεις να μεταφέρονται στη Θεσσαλονίκη.
Τα κενά στις περιφέρειες στο θέμα των δομών Ψυχικής Υγείας έρχονται να προστεθούν στο πρόβλημα απουσίας μιας εθνικής στρατηγικής για την πρόληψη της αυτοκτονίας όπως αναφέρει η ΚΛΙΜΑΚΑ.
“Το 95% μπορεί να προληφθεί”
Το θέμα της πρόληψης είναι μείζον για την κα Ζαφειροπούλου, τη στιγμή που όπως αναφέρει η ΚΛΙΜΑΚΑ, η Ελλάδα παραμένει μία από τις λίγες χώρες στην ευρωπαϊκή και παγκόσμια σφαίρα που δεν έχει λάβει καμία θεσμική πρωτοβουλία για την προστασία των αυτοκαταστροφικών ατόμων.
Στο πλαίσιο αυτό ο οργανισμός προωθεί την κατάρτιση μιας Εθνικής Στρατηγικής για την Πρόληψη της Αυτοκτονίας και προτείνει μια σειρά παρεμβάσεων όπως η εκπαίδευση των επαγγελματιών υγείας της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας στην ορθή αναγνώριση και διαχείριση των αυτοκαταστροφικών ασθενών και η εισαγωγή ενός ενιαίου πρωτοκόλλου εκτίμησης του αυτοκτονικού κινδύνου στις μονάδες υγείας της χώρας και μία υπηρεσία παρακολούθησης και επαναξιολόγησης (follow – up) των αυτοκαταστροφικών ασθενών ως κομμάτι της εξασφάλισης της συνέχειας της θεραπείας τους, με στόχο την έγκαιρη αναγνώριση των σημείων μιας νέας αυτοκτονικής κρίσης, της πρόληψης μιας ενδεχόμενης υποτροπής.
Όπως τονίζει η κα Ζαφειροπούλου: “Σε κάθε περίπτωση η αυτοκτονία μπορεί να προληφθεί. Πάντα υπάρχουν προειδοποιητικά σημάδια. Δεν αποτελεί αιφνίδιο γεγονός. Ο καθένας από εμάς μπορεί να βοηθήσει σε αυτό. Εμείς πιστεύουμε ότι μπορεί να προληφθεί το 95% των αυτοκτονιών”.
