Ανέκαθεν η Εκκλησία προσεύχονταν υπέρ των ζώντων και των κεκοιμημένων και πάντοτε ο λειτουργός μνημόνευε τα ονόματα τους από τα Δίπτυχα της Εκκλησίας. Τα Δίπτυχα αποτελούν αρχαιότατη παράδοση της Εκκλησίας.
Ονομάστηκαν Δίπτυχα από το ρήμα πτύσσω, που θα πει διπλώνω. Τι είναι όμως τα Δίπτυχα;
Είναι δύο σανίδια ενωμένα μεταξύ τους, όπως οι πλάκες πού είχε ο Μωυσής, στις οποίες ήταν γραμμένος ο Δεκάλογος.
Τα Δίπτυχα ήταν τριών ειδών: Δίπτυχα αγίων, Δίπτυχα ζώντων και Δίπτυχα κεκοιμημένων. Τα δίπτυχα των αγίων υπάρχουν από την εποχή του Αγ. Διονυσίου του Αρεοπαγίτου.Τα Δίπτυχα των κεκοιμημένων είναι και αυτά αρχαιότατα και αναφέρονται στην Θ. Λειτουργία τού ευαγγελιστού Μάρκου.
Στα Δίπτυχα των ζώντων ήσαν γραμμένοι οι Αρχιερείς και οι αυτοκράτορες και όσοι ήταν στα αξιώματα και στις εξουσίες, και προ πάντων όσοι βοήθησαν στην Εκκλησία εκείνη, και γενικά όλος ο λαός.
Ήταν γραμμένα δηλαδή τα ονόματα των Ορθοδόξων, ζωντανών και κεκοιμημένων, αλλά και αναγνωρισμένων αγίων. Μνηνονεύονταν στην προσκομιδή και σύμφωνα με την απόφαση της Ε’ Οικουμενικής Συνόδου, μετά τον καθαγιασμό των Τιμίων Δώρων και δη μετά το «Άξιον έστιν», ή το «Επί σοί χαίρει Κεχαριτωμένη…» από τον Διάκονο.
Μετά το τέλος της Θείας Λειτουργίας, κλείνονταν και φυλάσσονταν με φροντίδα των ιερέων σε ασφαλές μέρος, εντός του Ιερού Βήματος. Η ακρίβεια αυτή της διαφύλαξης των Δίπτυχων οφείλεται στο ότι από εδώ φαίνεται, ότι έπρεπε οι Άγιοι της Εκκλησίας να δοξάζονται ως Άγιοι, να μακαρίζονται οι Ορθόδοξοι ως Ορθόδοξοι, να καταδικάζονται οι αιρετικοί ως αποστάτες, και να μνημονεύονται «οι έν πίστει τελειωθέντες, ών ο Κύριος γινώσκει τά ονόματα».
Σε ορισμένους καιρούς όπου η ορθόδοξη πίστη νοθεύονταν η πολεμούνταν ο λαός φώναζε στον ιερέα «τα δίπτυχα τω Άμβωνι, τα δίπτυχα άρτι φέρε» και ο διάκονος μνημόνευε αυτά από τον άμβωνα και ο λαός άκουγε τα ονόματα των ζωντανών των κεκοιμημένων αλλά και των Αγίων και αναπαύονταν, όταν τα εκφωνούμενα ονόματα ήταν Ορθοδόξων, αλλιώς στασίαζε και φώναζε να απαλειφθούν τα ονόματα των κακοδόξων, ή να προστεθούν τα ονόματα των ορθοδόξων.
Κλασική είναι η περίπτωση της διαγραφής του ονόματος του Αγίου Χρυσοστόμου από τον Άγιο Κύριλλο Πατριάρχη Αλεξανδρείας, η διαγραφή του οποίου ξεσήκωσε φιλονικίες και πολλές αντιδράσεις εκατέρωθεν και μάλιστα σε έντονο ύφος.
Η υπόθεση αυτήν λύθηκε μετά από την φοβερή οπτασία που είδε ο άγιος Κύριλλος, όπου είδε στον ύπνο του, μία φορά ότι βρισκόταν σε έναν τόπο ωραίο και γεμάτο από ανεκλάλητη χαρά στην οποία έβλεπε τον Αβραάμ τον Ισαάκ τον Ιακώβ και άλλους θαυμαστούς και ένδοξους άνδρες της Παλαιάς Διαθήκης.
Ομοίως έβλεπε και πολλούς Αγίους της νέας Χάριτος του Ευαγγελίου. Στον τόπο μάλιστα εκείνον έβλεπε και ένα Ναό φωτεινότατο και μέσα από το ναό άκουγε πλήθος πολύ να ψάλλουν μελωδικότατα.
Μόλις μπήκε στο ναό ο άγιος έμεινε έκθαμβος και γέμισε μεγάλη χαρά και γλυκύτητα στην καρδιά διότι έβλεπε εκεί την κυρία Θεοτόκο, περικυκλωμένη από πλήθος Αγίων Αγγέλων έβλεπε όμως και τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο, ο οποίος στεκόταν πλησίον της Θεοτόκου με μεγάλη τιμή και άστραφτε από φως θαυμαστό, ως Άγγελος Θεού κρατώντας όμως και στα χέρια του το βιβλίο των διδαχών του.
Ήταν μαζί με τον Άγιο Ιωάννη τον Χρυσόστομο και άλλοι πολλοί ένδοξοι άνδρες, οι οποίοι στέκονταν σε αυτόν ως υπηρέτης.
Βλέποντας αυτά ο Άγιος Κύριλλος θέλησε να πλησιάσει για να προσκυνήσει την Θεοτόκο, αλλά ευθύς ο Άγιος Χρυσόστομος μαζί με τους υπηρέτες του κινήθηκε εναντίον του με θυμό και όχι μόνο τον εμπόδισε από το να πλησιάσει την Παναγία αλλά τον έδιωξε και από το ναό.
Ο δε Άγιος Κύριλλος καθόταν έντρομος σκεπτόμενος για ποιον λόγο οργίστηκε εναντίον του ο Άγιος Χρυσόστομος και τον έδιωξε από το ναό, άκουσε την Παναγία που έλεγε στον Άγιο Ιωάννη να τον συγχωρήσει και να τον αφήσει να εισέλθει και στον ναό, γιατί από άγνοια στράφηκε εναντίον του ο Άγιος Κύριλλος, αλλά και γιατί αγωνίστηκε για την τιμή Της ενάντια στον υβριστή Της Νεστόριο .
Τότε ο Άγιος Χρυσόστομος συγχώρησε τον Άγιο Κύριλλο, ειρήνευσαν και συμφιλιώθηκαν οι δύο Άγιοι, εξαιτίας της οπτασίας και της μεσιτείας της Θεοτόκου. Ο Άγιος Κύριλλος αμέσως συγκάλεσε όλους τους Επισκόπους της Αιγύπτου έκανε μεγάλη εορτή προς τιμήν του Χρυσοστόμου και έγραψε το όνομα του στα δίπτυχα και το μνημόνευε μαζί με τα ονόματα των άλλων αγίων.
Αθανάσιος Γ. Δημητρίου
ΜSc Θεολογίας – Αστυνομικός
Πρόεδρος Σωματείου Ιεροψαλτών Ν. Τρικάλων
