Καλοκαίρι σημαίνει ήλιος, θάλασσα, ξεκούραση και κουνούπια. Πολλά κουνούπια για μερικούς, λίγα για άλλους. Γιατί όμως κάποιοι άνθρωποι προσελκύουν τα κουνούπια και άλλοι περνάνε δίπλα τους απαρατήρητοι; Η απάντηση είναι συνδυασμός επιστήμης και σφαλμάτων που άθελά μας κάνουμε.
«Τα κουνούπια δεν είναι ένα είδος, αλλά μία τεράστια οικογένεια από σχεδόν 3.500 διαφορετικά, που χωρίζονται σε περισσότερα από 100 γένη, μόλις τρία εκ των οποίων (ο κώνωψ ο ανωφελής, το κοινό κουνούπι και το γένος αηδής) είναι κυρίως διαδεδομένα στην Ελλάδα», αναφέρει ο Δερματολόγος-Αφροδισιολόγος δρ Μάρκος Μιχελάκης, από τον ΕΔΟΕΑΠ. «Ανεξάρτητα από το είδος τους, μας τσιμπούν μόνο τα θηλυκά κουνούπια, γιατί χρειάζονται το αίμα για να παράγουν τα αυγά τους. Δυστυχώς, η συνέπεια του τσιμπήματός τους είναι συχνά η μετάδοση επικίνδυνων ασθενειών όπως ο ιός του Δυτικού Νείλου, η ελονοσία και πολλές άλλες. Στην πραγματικότητα, τα κουνούπια είναι ο μεγαλύτερος εχθρός του ανθρώπου, διότι κάθε χρόνο σκοτώνουν περισσότερα άτομα απ’ ό,τι οποιοδήποτε άλλο μέλος του ζωικού βασιλείου».
Έρευνες έχουν δείξει ότι τα κουνούπια ακολουθούν οσφρητικά, οπτικά και θερμικά σήματα για να μας εντοπίζουν. Το πρώτο είναι το διοξείδιο του άνθρακα που εκπνέουμε όταν αναπνέουμε. Η ποσότητα του αερίου αυτού είναι μεγαλύτερη σε ορισμένες πληθυσμιακές ομάδες, όπως οι έγκυοι και οι μεγαλόσωμοι άνθρωποι. Ωστόσο δεν είναι το διοξείδιο του άνθρακα αυτό που μας καθιστά ελκυστικούς για τα κουνούπια.
Όταν τα κουνούπια πλησιάσουν αρκετά τον άνθρωπο, αρχίζουν να αντιλαμβάνονται τη μυρωδιά από το δέρμα του. Καθώς πλησιάζουν εγγύτερα στην πηγή αυτής της μυρωδιάς, ανιχνεύουν επίσης τη θερμότητα και τον ιδρώτα που παράγει το σώμα του.
Τη μεγάλη διαφορά στην «ελκυστικότητα» ενός ατόμου την κάνει η μυρωδιά του δέρματός του. Αυτή καθορίζεται κατ’ αρχάς από ορισμένες ουσίες που παράγει ο ίδιος ο οργανισμός και τις οποίες δεν μπορούμε να αλλάξουμε. Τέτοιες ουσίες είναι, λ.χ., η αμμωνία, το γαλακτικό οξύ, η ακετόνη κ.λπ. Κάθε μία από αυτές δρα με ξεχωριστό τρόπο στην προσέλκυση των κουνουπιών. Η υψηλή συγκέντρωση γαλακτικού οξέος, π.χ., αυξάνει την προσέλκυση των κουνουπιών από την αμμωνία και το διοξείδιο του άνθρακα.
Ελκυστικός για τα κουνούπια είναι και ο ιδρώτας. «Έχει βρεθεί ότι ο ιδρώτας αυξάνει τις πτητικές ενώσεις που παράγει το δέρμα και οι οποίες προσελκύουν τα κουνούπια. Γι’ αυτό τον λόγο τα κουνούπια συνήθως τσιμπούν τα άτομα που ιδρώνουν πολύ, ενώ αντίθετα τα άτομα με ανιδρωσία ή μειωμένη εφίδρωση δεν τα προσελκύουν», εξηγεί ο κ. Μιχελάκης.
Τη μυρωδιά του δέρματος μπορούν να κάνουν ακόμα πιο ελκυστική ορισμένα σαπούνια, λοσιόν και καλλυντικά που χρησιμοποιούμε. Οι μυρωδιές των λουλουδιών και των φρούτων τα προσελκύουν ιδιαίτερα, γιατί τρέφονται (και) με το νέκταρ των ανθέων. Ωστόσο πρέπει να αποφεύγουμε γενικά και τα προϊόντα με μυρωδιές που δεν θυμίζουν ανθισμένο κήπο, γιατί οτιδήποτε μυρίζει ωραία (από το σαμπουάν και την μαλακτική μαλλιών έως το άρωμα και το σαπούνι του πλυντηρίου ρούχων) είναι μαγνήτης για τα έντομα.
Η λύση για να μειώσετε τις οσφρητικές ενδείξεις που κάνουν τα κουνούπια να σας επιτίθενται, είναι να χρησιμοποιείτε άοσμα προϊόντα καθαρισμού και περιποίησης του εαυτού και των ενδυμάτων σας.
Εκτός από το άρωμα, όμως, πρέπει να έχετε στο νου σας και τα καλλυντικά σας. Δεν πρέπει, λ.χ., να βάζετε ενυδατική στο δέρμα σας πριν βγείτε για την απογευματινή ή βραδινή βόλτα σας. Πολλά ενυδατικά προϊόντα περιέχουν γαλακτικό οξύ, το οποίο όπως προαναφέρθηκε προσελκύει τα κουνούπια. Εξίσου ελκυστικά είναι και τα προϊόντα που χρησιμοποιούνται για ανανέωση της επιδερμίδας, όπως αυτά που περιέχουν άλφα-υδροξυοξέα (AHAs).
Σημαντικό είναι ακόμα να προσέξετε την ένδυσή σας, επισημαίνει ο κ. Μιχελάκης. «Ο στόχος σας πρέπει να είναι τα ανοικτόχρωμα ρούχα, που καλύπτουν μεγάλες επιφάνειες του δέρματος», εξηγεί. «Τα κουνούπια προσανατολίζονται προς τον στόχο τους χρησιμοποιώντας και την όρασή τους. Όσο πιο σκουρόχρωμος είναι ο στόχος, τόσο πιο εύκολα τον βλέπουν, επομένως η λύση είναι να φοράτε λευκά, μακριά ρούχα, που θα είναι άνετα και από λεπτά υφάσματα για να μην ιδρώνετε».
Τον ιδρώτα μπορείτε να μειώσετε περαιτέρω αποφεύγοντας την φυσική δραστηριότητα από το απόγευμα και μετά, και χρησιμοποιώντας ανεμιστήρα. Η φυσική δραστηριότητα παράγει γαλακτικό οξύ, ενώ ο ανεμιστήρας θα εμποδίσει την υπερθέρμανση του σώματός σας και θα διασκορπίσει το διοξείδιο του άνθρακα που εκπνέετε.
Καλό θα ήταν επίσης να αποφεύγετε την κατανάλωση αλκοόλ και ροφημάτων με ανθρακικό μετά το απόγευμα. Έχει βρεθεί ότι το αλκοόλ αυξάνει τα τσιμπήματα των κουνουπιών, ίσως διότι μικροσκοπικές ποσότητες αιθανόλης εκλύονται στο δέρμα με την εφίδρωση. Επιπλέον, το ανθρακικό είναι διοξείδιο του άνθρακα.
Πολύ σημαντικό είναι ακόμα να κάνετε καθημερινά ντους με χλιαρό νερό και άοσμα καθαριστικά, για να απομακρύνετε από το δέρμα σας τον ιδρώτα και τις ουσίες που εκλύονται μαζί του.
Για ακόμα μεγαλύτερη προστασία, τέλος, να χρησιμοποιείτε και εντομοαπωθητικό προϊόν, με το οποίο θα αλείφετε τα εκτεθειμένα σημεία του δέρματος (μην το εφαρμόζετε κάτω από τα ρούχα σας). Μπορείτε επίσης να χρησιμοποιείτε τα κατάλληλα εντομοαπωθητικά και πάνω στα ρούχα σας. Ο ΕΟΔΥ συνιστά να επιλέγετε εντομοαπωθητικά που περιέχουν ως δραστικές ουσίες το DEET, την πικαριδίνη (ικαριδίνη), το IR3535, την κιτριοδιόλη (citriodiol) ή το έλαιο του δέντρου κορυμβία η κίτροσμος (Eucalyptus citriodora oil).
«Αν και η προσέλκυση των κουνουπιών εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από γενετικά καθορισμένα χαρακτηριστικά του οργανισμού, αυτό δεν σημαίνει πως θα μείνουμε έρμαια στις επιθέσεις τους», υπογραμμίζει ο κ. Μιχελάκης. «Τα τσιμπήματα των κουνουπιών κάποιες φορές δεν είναι αθώα και πρέπει να λαμβάνουμε τα ενδεδειγμένα μέτρα για να τα αποφεύγουμε».
